-Από την Ντόρα Κατσωνοπούλου, Αρχαιολόγο*-
αύται δ’ εισίν … Αίγειρα, Πελλήνη, Βούρα, Καρύνεια – Πολύβιος 2.41.8
Η Κερύνεια δεν συμπεριλαμβάνεται στις 12 αχαϊκές πόλεις του ιστορικού Ηροδότου. Αναφέρεται μόνον από μεταγενέστερους συγγραφείς, καθώς στην πρώιμη ιστορία της ανήκε στην επικράτεια της Ελίκης και αποτελούσε σημαντικό ορεινό δήμο της πρωτεύουσας του Κοινού των Αχαιών. Στον ιστορικό Πολύβιο, η πόλη αναφέρεται ως Καρύνεια που βρίσκεται μετά την Βούρα με κατεύθυνση προς τα δυτικά και αφού έχει κανείς περάσει από τις πόλεις της Αίγειρας και της Πελλήνης. Οι πολίτες της ονομάζονται Καρυνείς.
Ο τύπος του εθνικού ονόματος ΑΧΑΙΩΝ ΚΑΡΥΝΕΩΝ απαντάται και σε χάλκινα νομίσματα της Κερύνειας κατά την ελληνιστική περίοδο (3ος/2ος αι. π.Χ.), όπου απεικονίζεται η τρίαινα ως σύμβολο της πόλης. Αυτό δεν μας εκπλήσσει αφού μέχρι το 373 π.Χ., η Κερύνεια ήταν εξαρτημένη από την Ελίκη, μετά την καταστροφή της οποίας αναδείχθηκε ως ο κληρονόμος της στην περιοχή καθιερώνοντας ως έμβλημά της το κυριότερο σύμβολο του πολιούχου θεού της Ελίκης Ποσειδώνα, την τρίαινα.
Η ανακάλυψη καλυπτήριας κεραμίδας τάφου των ρωμαϊκών χρόνων με εγχάρακτη επιγραφή ΚΑΡΥΝ[ΕΩΝ] (εικόνα 1 κεντρική) στην θέση Βουνί της Μαμουσιάς την δεκαετία του 1970, επιβεβαίωσε την ταύτιση των αρχαίων ερειπίων στα Β του σημερινού χωριού της Μαμουσιάς με την αρχαία Κερύνεια. Στο παρελθόν (19ος αιώνας), αυτά τα ερείπια είχαν ταυτιστεί από ορισμένους ερευνητές με την αρχαία Βούρα και από άλλους με την Κερύνεια. Η περίοδος ακμής της Κερύνειας υπήρξε αναμφίβολα η ελληνιστική, όταν η πόλη εισήλθε στην Αχαϊκή Συμπολιτεία ακολουθώντας το παράδειγμα του Αιγίου και της Βούρας. Μάλιστα, ο καταγόμενος από την Κερύνεια Μάργος, εκτός από το ότι πρωτοστάτησε στην εδραίωση της Συμπολιτείας, εξελέγη και στρατηγός της το 255 π.Χ.
Εικόνα 3
Σε αυτή την περίοδο ανήκει το ταφικό μνημείο (εικόνα 2) που ανασκάφηκε στον Αγ. Κωνσταντίνο στους πρόποδες του υψώματος Βουνί, κατά την διάρκεια εργασιών διάνοιξης του αγροτικού δρόμου στην δεκαετία του 1970, γύρω από το οποίο εκτείνεται και το νεκροταφείο της πόλης με χρήση από τους αρχαϊκούς (6ος αι. π.Χ.) μέχρι τους ρωμαϊκούς χρόνους (3ος αι. μ.Χ.). Ορισμένοι από τους τάφους περιείχαν πλούσια κτερίσματα, ανάμεσά τους και χρυσό στεφάνι από φύλλα δρυός, αργυρά και χάλκινα αντικείμενα, γυάλινα μυροδοχεία, πήλινοι λύχνοι (εικόνες 3, 4).
Εικόνα 4
Στην ελληνιστική εποχή φαίνεται πως χρονολογούνται και τα λοιπά ερείπια στον λόφο στο Κάτω Βουνί (εικόνα 5), στα οποία περιλαμβάνονται ερείπια οικίας που ανασκάφηκε το 1951, λείψανα του τείχους της πόλης και κατάλοιπα τοίχων από πύργους ή άλλα κτίσματα. Ανάμεσα στα ερείπια που διατηρούνται στο ύψωμα, είναι αξιοσημείωτη η θέση φυσικού σπηλαίου από ψαμμίτη με εμφανή ίχνη χρήσης του στην αρχαιότητα. Αποτελείται από δύο χώρους χαμηλού ύψους και μικρού βάθους ενώ πάνω από το άνοιγμά του και στο μέτωπο του φυσικού βράχου διακρίνονται εκατέρωθεν λαξευμένες δοκοθήκες, προφανώς για την στήριξη ξύλινης στέγης (εικόνα 6). Η γειτνίασή του με κατάλοιπα κρήνης και ενδείξεις για την συλλογή νερού στο εσωτερικό του, πιθανόν το συνδέουν με την ύδρευση του οικισμού.
Εικόνα 5
Στα πιο σημαντικά μνημεία της πόλης περιλαμβάνεται το αρχαίο θέατρο που είχε ήδη εντοπιστεί από τον E. Meyer το 1939, οπότε και διακρινόταν μέρος του κοίλου που αργότερα χρησιμοποιήθηκε εκτεταμένα για αμπελοκαλλιέργειες. Η θέση που είχε επιλεγεί για την κατασκευή του θεάτρου της αρχαίας πόλης βλέπει προς την κοιλάδα του Κερυνίτη (εικόνα 7) στα δυτικά, όπου είναι στραμμένο το κοίλο του. Πλέον πρόσφατα, καθαρισμοί αλλά και διάνοιξη τομής από την ΕΦΑ Αχαΐας οδήγησαν σε κάποια συμπεράσματα σχετικά με το μέγεθος και την διατήρηση του θεάτρου. Έτσι, υπολογίζεται ότι διατηρούνται 25 σειρές εδωλίων κατασκευασμένων από ντόπιο ψαμμίτη λίθο. Από τον ίδιο λίθο είναι κατασκευασμένη και η κλίμακα (εικόνα 8) ενώ στην χαμηλότερη σειρά των εδωλίων του θεάτρου εντοπίστηκε τμήμα δύο θρόνων, επίσης από ψαμμίτη λίθο. Κτίρια μεγάλων διαστάσεων δημόσιου χαρακτήρα πλαισιώνουν την περιοχή στην οποία βρίσκεται το θέατρο, τα οποία χρονολογούνται στον 3ο/2ο αιώνα π.Χ., όπως και το θέατρο.
Εικόνα 6
Ερείπια αρχαίων κτιρίων σώζονται και στο Πάνω Βουνί που εκτείνεται ΒΑ του Κάτω και σε απόσταση περίπου 1 χλμ. Εκεί μπορεί ο επισκέπτης να οδηγηθεί ή διαμέσου του παλιού μονοπατιού που ξεκινώντας από την βάση του υψώματος στα Α του Αγ. Κωνσταντίνου ακολουθεί πορεία προς τα ΒΑ περνώντας πίσω από το κοίλο του θεάτρου ή από τον νεότερο αγροτικό δρόμο που περιτρέχει το ύψωμα ξεκινώντας επίσης από την βάση του με κατεύθυνση Β-Α-ΒΑ. Στην πορεία προς το Πάνω Βουνί, ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει την εκπληκτική θέα που προσφέρει η θέση της Κερύνειας προς τον Κορινθιακό κόλπο και την πεδιάδα της Ελίκης (εικόνα 9).
Εικόνα 7
Τα αρχαία κατάλοιπα κτιρίων στο Πάνω Βουνί χρονολογούνται σε προγενέστερη φάση από τα ερείπια της ελληνιστικής πόλης στο Κάτω Βουνί, δηλαδή στην κλασική περίοδο (5ος/4ος αι. π.Χ.), αν και η χρήση τους υπήρξε μακροχρόνια και εκτείνεται και σε μεταγενέστερους χρόνους. Η περίοδος αυτή συμπίπτει με τις πληροφορίες που μας δίνουν οι αρχαίες πηγές για την εγκατάσταση μυκηναίων προσφύγων στην Κερύνεια λίγο πριν τα μέσα του 5ου αιώνα (περί το 460 π.Χ.), όταν υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν την πόλη τους πολιορκούμενοι από τους Αργείους. Το γεγονός αυτό, όπως διευκρινίζει ο περιηγητής Παυσανίας, έκανε την Κερύνεια πιο ισχυρή όχι μόνο γιατί έτσι αυξήθηκε ο πληθυσμός της αλλά και η φήμη της χάρη στην ηρωϊκή καταγωγή των προσφύγων από τις Μυκήνες. Ασφαλώς αντιλαμβανόμαστε ότι η υποδοχή των μυκηναίων στην Κερύνεια, θα είχε την έγκριση των Ελικέων από τους οποίους ήταν εξαρτημένη η ορεινή κοινότητα της Κερύνειας.
Εικόνα 8
Ο Παυσανίας, μας πληροφορεί ακόμη ότι στην Κερύνεια υπήρχε ιερό των Ευμενίδων που είχε ιδρυθεί από τον Ορέστη, γιο του βασιλιά των Μυκηνών Αγαμέμνονα. Τα λατρευτικά αγάλματα των θεαινών ήταν ξύλινα, δηλαδή αρχαιότατα, ενώ στην είσοδο του ιερού βρίσκονταν λίθινα αγάλματα γυναικών εξαιρετικής τέχνης, που σύμφωνα με τους ντόπιους απεικόνιζαν ιέρειες των Ευμενίδων. Η επιλογή αυτής της περιοχής για την ίδρυση ενός τέτοιου ιερού από τον Ορέστη, ενισχύει την ύπαρξη παλαιών δεσμών της με τις Μυκήνες. Εξάλλου και ο πατέρας του μυκηναίου πρίγκιπα, ο Αγαμέμνων, συγκέντρωσε τους επιφανείς της Ελλάδας στο Αίγιον, στον ναό του Ομαγυρίου Διός, για να συσκεφθούν σε σχέση με την εκστρατεία στην Τροία. Τότε το Αίγιον, όπως και η Ελίκη, ανήκαν στο βασίλειο των Μυκηνών και αποτελούσαν το άκρο δυτικό τμήμα της μυκηναϊκής επικράτειας. Η προσθήκη, επομένως, και άλλων μυκηναίων στην Κερύνεια, τον 5ο αιώνα π.Χ. ήρθε σε συνέχεια των παλαιότερων σχέσεων και δεσμών, ενδυναμώνοντας την θέση της Κερύνειας ώστε στην συνέχεια και μετά τον καταστροφικό σεισμό του 373 π.Χ. να αποκτήσει ρόλο στα πράγματα και να καταλάβει την θέση ανεξάρτητης πλέον πόλης ανάμεσα στις Δώδεκα πόλεις της ανασυσταθείσας Αχαϊκής Συμπολιτείας, στις αρχές του 3ου αιώνα π.Χ.
Εικόνα 9
• Η Ντόρα Κατσωνοπούλου είναι Καθηγήτρια Αρχαιολογίας Δρ του Πανεπιστημίου Cornell των ΗΠΑ, Πρόεδρος της ΕΦΑΕΛ, Διευθύντρια του Ερευνητικού Προγράμματος Αρχαίας Ελίκης και Πρόεδρος του Ινστιτούτου Αρχαιολογίας Πάρου & Κυκλάδων
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ:
- Η Πολιτιστική Κληρονομιά της Αιγιάλειας: 01 Τα παραλιακά ιερά του Αιγίου
- Η Πολιτιστική Κληρονομιά της Αιγιάλειας: 02 Τα ιερά της πόλης και της Αγοράς του Αιγίου
- Η Πολιτιστική Κληρονομιά της Αιγιάλειας: 03 Το αρχαίο Αίγιον: από τα προϊστορικά χρόνια έως το 373 π.Χ.
- Η Πολιτιστική Κληρονομιά της Αιγιάλειας: 04 Το αρχαίο Αίγιον: από το 373 π.Χ. μέχρι τους ρωμαϊκούς χρόνους
- Η Πολιτιστική Κληρονομιά της Αιγιάλειας: 05 Η αρχαία πόλη των Ρυπών, μέρος I
- Η Πολιτιστική Κληρονομιά της Αιγιάλειας: 06. Η αρχαία πόλη των Ρυπών, μέρος II
- Η Πολιτιστική Κληρονομιά της Αιγιάλειας: 7. Αρχαία Ελίκη: η πρωτεύουσα πόλη, μέρος I
- Η Πολιτιστική Κληρονομιά της Αιγιάλειας: 8. Αρχαία Ελίκη: η πρωτεύουσα πόλη, μέρος IΙ
- Η Πολιτιστική Κληρονομιά της Αιγιάλειας: 9. Αρχαία Ελίκη: η πρωτεύουσα πόλη, μέρος IΙI
- Η Πολιτιστική Κληρονομιά της Αιγιάλειας: 10. Αρχαία Ελίκη: η πρωτεύουσα πόλη, μέρος IV
