background img
banner
banner

Η Πολιτιστική Κληρονομιά της Αιγιάλειας: 13. Αρχαία Βούρα, μέρος Ι

Δημοσιεύτηκε στις 12/02/2020
από

-Από την Ντόρα Κατσωνοπούλου, Αρχαιολόγο*-

Αίγειρα, Αιγαί, Βούρα, Ελίκη, Αίγιον, Ρύπες, Πατρέες Ηρόδοτος, 1.145

Αγαπητοί φίλοι και φίλες, συνεχίζοντας μέσα από τα άρθρα μου για την πλούσια και ανεξάντλητη πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής μας, της Αιγιάλειας, θα σας μιλήσω σήμερα για την γειτονική με την Ελίκη πόλη της αρχαίας Βούρας.

Ακολουθώντας την διήγηση και πορεία του περιηγητή Παυσανία προς Α, μετά την Ελίκη και αφού έπαιρνε κανείς την πρώτη στροφή προς τα δεξιά, με πορεία προς Ν, έφθανε στην Κερύνεια (σημ. Μαμουσιά) που βρισκόταν στην ορεινή ενδοχώρα, για την οποία σας μίλησα στα δύο προηγούμενα άρθρα μου (ΔΕΙΤΕ ΤΟΥΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥΣ ΣΤΟ ΚΑΤΩ ΜΕΡΟΣ).

Κατεβαίνοντας από την Κερύνεια και πάλι στην λεωφόρο (κεντρική οδό), μεγάλο τμήμα της οποίας έχει ανακαλυφθεί από την ερευνητική μας ομάδα σε μήκος 1300 μ. μεταξύ Ελίκης-Ριζομύλου-Νικολαιίκων (ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ), και συνεχίζοντας όχι για πολύ, όπως διευκρινίζει ο αρχαίος περιηγητής, παίρνοντας για δεύτερη φορά την επόμενη στροφή και πάλι προς τα δεξιά, μπορούσε ο επισκέπτης να φθάσει στην Βούρα που βρισκόταν επίσης πάνω σε όρος, όπως και η Κερύνεια. Ο γεωγράφος Στράβων, μας δίνει το πρόσθετο τοπογραφικό στοιχείο της απόστασης της πόλης από την θάλασσα που ήταν 40 στάδια, δηλαδή περίπου 7 χλμ.

Πράγματι, η αρχαία θέση στο οροπέδιο του Κάστρου Διακοπτού (εικόνα 1 κεντρική), νοτιοδυτικά της Τράπεζας, που έχει προ πολλού ταυτισθεί με την ορεινή πόλη της Βούρας, απέχει από την θάλασσα 7 περίπου χλμ. Αν και παλαιότερα (19ος αιώνας) ως θέση της Βούρας είχε επίσης προταθεί το Κάτω Βουνί, βόρεια της Μαμουσιάς, που αργότερα ταυτίσθηκε με την αρχαία Κερύνεια (ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ), η θέση στο Κάστρο είναι τοπογραφικά σύμφωνη με την τοποθέτησή της στα ανατολικά της Ελίκης κατά την πορεία από Δ προς Α, όπως περιγράφει ο Παυσανίας, στην ανατολική πλευρά του Ερασίνου ποταμού (σημ. Βουραϊκού) που ήταν το σύνορο στα δυτικά με την επικράτεια της Ελίκης, και απέναντι από την Κερύνεια (σημ. Μαμουσιά), με την οποία η θέση στο Κάστρο έχει και οπτική επαφή (εικόνα 2).

Εικόνα 2

Ως πόλη άμεσα γειτονική με την Ελίκη εμφανίζεται η Βούρα και στον κατάλογο του ιστορικού Ηροδότου, όπου ακολουθείται η αντίστροφη πορεία από Α προς Δ, οπότε η Βούρα βρίσκεται ανάμεσα στις Αιγές (ανατολικά) και στην Ελίκη (δυτικά). Η αναφορά της πόλης σε αυτόν τον κατάλογο (6ος αιώνας π.Χ.), την συγκαταλέγει στις αρχαιότερες πόλεις της Αχαΐας από την περίοδο της Ιωνικής Δωδεκάπολης.

Η ιστορία της Βούρας παρουσιάζει ενδιαφέρουσα και ιδιαίτερα στενή σχέση με την Ελίκη. Πέραν των τοπογραφικών συσχετισμών και της γεωγραφικής γειτνίασης, το ίδιο το όνομα της πόλης είναι άμεσα συνδεδεμένο με την σπουδαία πρωτεύουσα της Ιωνικής και Αχαϊκής Δωδεκάπολης. Όπως μας πληροφορεί ο Παυσανίας, το όνομα Βούρα πήρε η πόλη από την ομώνυμη κόρη του Ίωνα και της Ελίκης, όπως και το όνομα της ίδιας της Ελίκης πόλης οφειλόταν στην μοναδική κόρη του βασιλιά των Αιγιαλέων Σελινούντα, Ελίκη, που υπήρξε και σύζυγος του Ίωνα. Κάτοικοι της Βούρας φαίνεται πως συμμετείχαν στην πρώτη αχαϊκή αποικία που ίδρυσε περί το 730 π.Χ. η Ελίκη στην Κάτω Ιταλία, την Σύβαρη, της οποίας το όνομα οφείλεται, όπως και εκείνο του ποταμού, στο όνομα της πηγής ‘Σύβαρις’ που υπήρχε στην περιοχή της Βούρας, σύμφωνα με τον γεωγράφο Στράβωνα. Κατά μία άλλη παράδοση που διασώζεται από τον ποιητή Λυκόφρονα (4ος-3ος αι. π.Χ.), αχαιοί από την Βούρα συμμετείχαν στον στρατό που οδήγησε στην Κύπρο ο Κηφεύς από την Ώλενο μετά την πτώση της Τροίας.

Εικόνα 3

Η Βούρα όμως είχε και κοινή μοίρα με την μητέρα πόλη, αφού σε μεγάλο βαθμό καταστράφηκε από τον σεισμό που έπληξε την Ελίκη το 373 π.Χ., όπως αναφέρουν οι αρχαίοι συγγραφείς. Όλες τις αναφορές για τον διάσημο αρχαίο σεισμό και τις καταστροφικές του συνέπειες στην Ελίκη αλλά και σε περιοχές στα ανατολικά της, κυρίως σε εκείνη της Βούρας αλλά ακόμη και μέχρι την περιοχή της Αιγείρας, όπως και στην απέναντι ακτή του Κορινθιακού στον χώρο των Δελφών, μπορεί ο ενδιαφερόμενος αναγνώστης να βρει σε άρθρο μου δημοσιευμένο στον τόμο της Ελίκης ΙΙΙ, 2005, σελ. 15-32 (εικόνα 3).

Στην περίπτωση της Βούρας, όπως σημειώνει ο αρχαίος περιηγητής, οι διασωθέντες κάτοικοι που έτυχε να λείπουν ή σε εκστρατεία ή για άλλους λόγους όταν ενέσκηψε η καταστροφή, έγιναν οικιστές της νέας πόλης μετά τον σεισμό. Η επανιδρυμένη αυτή πόλη της Βούρας έγινε μέλος της Αχαϊκής Συμπολιτείας (Β΄ Κοινόν των Αχαιών) το 275 π.Χ., δηλαδή αμέσως μετά την ανασύστασή της το 281/280 π.Χ., ακολουθώντας το παράδειγμα του Αιγίου.

Εικόνα 4

Η αναφορά του Παυσανία στην επανίδρυση της Βούρας μετά τον σεισμό του 373 π.Χ., οδηγεί μάλλον στο συμπέρασμα ότι η πόλη υπέστη μεγαλύτερη καταστροφή στο παραλιακό-πεδινό τμήμα της και ότι μετά τον σεισμό ανοικοδομήθηκε και ενισχύθηκε εκ νέου το ορεινό της κέντρο στο Κάστρο Διακοπτού που παρουσιάζει κατοίκηση ήδη από τους γεωμετρικούς χρόνους. Πράγματι, όπως δείχνει και η σχετική αρχαιολογική μαρτυρία, δηλαδή ευρήματα τάφων, ορατά αρχαία ερείπια (εικόνα 4) σε μεγάλη έκταση και άφθονη επιφανειακή κεραμική στην περιοχή του Κάστρου, εκεί θα πρέπει να τοποθετηθεί το ορεινό κέντρο της αρχαίας πόλης. Περαιτέρω, σωζόμενα λείψανα τοίχων, κτιρίων, τάφοι και επιφανειακή κεραμική σε διάφορες θέσεις ανάμεσα στο Κάστρο και την Τράπεζα, ιδίως περί την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου (εικόνα 5, αρχαίος πίθος στον εξωτερικό χώρο της εκκλησίας) και την θέση Λομποζίνο (εικόνα 6, αναλημματικός τοίχος), με θέα προς τον Κορινθιακό και την κοίτη του Λαδοπόταμου (αρχ. Βουραϊκός) (εικόνα 7), μαρτυρούν την ύπαρξη οικισμών που ανήκαν προφανώς στην επικράτεια της αρχαίας πόλης και είχαν αναπτυχθεί κατά μήκος του δρόμου που οδηγούσε από την ενδοχώρα προς την παραλία.

 

Εικόνα 5

Εικόνα 6

Η αρχαία αυτή διαδρομή φαίνεται πως ακολουθούσε την ίδια γενικά πορεία με τον σημερινό χωματόδρομο προς την Τράπεζα, όπως μαρτυρούν κατά σημεία σωζόμενα ίχνη αρματροχιών και πληροφορίες σε γραπτά κείμενα μεταγενέστερων χρόνων. Αρχαιότητες που χρονολογούνται στους κλασικούς κυρίως και ελληνιστικούς χρόνους έχουν κατά καιρούς εντοπισθεί και στην ίδια την περιοχή της Τράπεζας, ενώ κάποια ευρήματα που έχουν αναφερθεί από ντόπιους αναβιβάζουν την αρχαία παρουσία εδώ στους μυκηναϊκούς χρόνους. Όπως έχω σημειώσει και παλαιότερα, σε αυτή την χαμηλότερη μεταξύ Τράπεζας και Διακοπτού ευρύτερη ζώνη, θα πρέπει να βρισκόταν το παραλιακό οικιστικό κέντρο της Βούρας που υπέστη καταστροφή το 373 π.Χ., όπως αναφέρεται από τις αρχαίες πηγές.

Εικόνα 7

Εικόνα 8

Σχετικά πρόσφατα (2007 κ.ε.), στο πλαίσιο εργασιών για την νέα χάραξη της σιδηροδρομικής γραμμής, εντοπίστηκαν στην θέση Γιαννιά της Τράπεζας κάτω από την Π.Ε.Ο. και στο ανατολικό άκρο της γνωστής παραλίας Εγκάλης Διακοπτού, τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα αρχαίου οικισμού (εικόνα 8) που χρονολογείται μεταξύ των αρχαϊκών και ελληνιστικών χρόνων. Πρόκειται πιθανότατα για παραθαλάσσιο οικισμό της Βούρας, με τον οποίο πρέπει να συνδέονται και κάποιοι τάφοι που έχουν βρεθεί παλαιότερα στην περιοχή της Πούντας. Από το εσωτερικό ενός εκ των τάφων, προέρχεται ερυθρόμορφη λήκυθος των κλασικών χρόνων (5ος/4ος αι. π.Χ.), με παράσταση τριών γυναικών (εικόνα 9).

Εικόνα 9

Το γεγονός ότι ο παραθαλάσσιος οικισμός παρουσιάζει δραστηριότητα μέχρι περίπου το β’ μισό του 3ου αιώνα π.Χ., οπότε και οριστικά εγκαταλείφθηκε, δηλαδή ένα και πλέον αιώνα μετά τον καταστροφικό σεισμό του 373 π.Χ., δείχνει ότι ανέκαμψε σε σύντομο χρονικό διάστημα από οποιαδήποτε καταστροφή πιθανόν υπέστη, όπως έχει εξάλλου συμβεί και στην ίδια την περιοχή της Ελίκης, με την ανάπτυξη νέου οικισμού λίγες μόνον δεκαετίες μετά το σεισμικό συμβάν (ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ). Λείψανα αρχαίων τοίχων και επιφανειακή κεραμική ορατά και σε άλλες θέσεις δυτικότερα της Εγκάλης, συνδέονται πιθανότατα με μικρότερους ή μεγαλύτερους οικισμούς της επικράτειας της αρχαίας Βούρας προς τα δυτικά.

• Η Ντόρα Κατσωνοπούλου είναι Καθηγήτρια Αρχαιολογίας Δρ του Πανεπιστημίου Cornell των ΗΠΑ, Πρόεδρος της ΕΦΑΕΛ, Διευθύντρια του Ερευνητικού Προγράμματος Αρχαίας Ελίκης και Πρόεδρος του Ινστιτούτου Αρχαιολογίας Πάρου & Κυκλάδων

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ:


Κατηγορίες Άρθρου
ΤΟΠΙΚΑ

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Σχετικα αρθρα


Τα σχόλια είναι κλειστά.

protionline.gr