background img
banner
banner

Η Πολιτιστική Κληρονομιά της Αιγιάλειας: 21. Αγάλματα από διάσημους γλύπτες στις πόλεις της αρχαίας Αιγιάλειας: ΙΙI. Βούρα και Αίγειρα

Δημοσιεύτηκε στις 26/04/2020
από

-Από την Ντόρα Κατσωνοπούλου, Αρχαιολόγο*-

Συνεχίζοντας από το προηγούμενο άρθρο μου (ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ) για τα έργα γλυπτικής στην Ελίκη και τα δύο αγάλματα του Ποσειδώνα, σήμερα θα αναφερθώ στις πόλεις της Βούρας και της Αίγειρας, αφού πριν σας μιλήσω για την περίπτωση της Κερύνειας που πριν το σεισμικό φαινόμενο του 373 π.Χ. αποτελούσε εσωτερικό ορεινό δήμο της Ελίκης και ανήκε στην επικράτειά της.

Ο περιηγητής Παυσανίας στην περιγραφή του ταξιδιού του στο Αίγιο και την ανατολική Αιγιάλεια, μας πληροφορεί ότι στην Κερύνεια υπήρχε ιερό των Ευμενίδων που είχε ιδρυθεί από τον Ορέστη, γιο του βασιλιά των Μυκηνών Αγαμέμνονα. Τα λατρευτικά αγάλματα στο ιερό ήταν ξύλινα και μάλλον οι θεές κρατούσαν φίδια, όπως γνωρίζουμε από σχετικές παραστάσεις τους σε άλλες περιοχές, και με βάση την σωστή αποκατάσταση του αρχαίου κειμένου του Παυσανία σε αυτό το σημείο. Στην είσοδο του ιερού, στο οποίο δεν επιτρεπόταν να μπει κανείς χωρίς συγκεκριμένες διατυπώσεις, βρίσκονταν λίθινα αγάλματα γυναικών εξαιρετικής τέχνης, που σύμφωνα με τους ντόπιους απεικόνιζαν ιέρειες των Ευμενίδων.

Αρχαιολογική μαρτυρία από το Πάνω Βουνί της Μαμουσιάς και την θέση «Ελληνικό», γύρω από το ξωκκλήσι του Προφήτη Ηλία που είναι κτισμένο πάνω στα ερείπια αρχαίου ιερού (εικόνα 1 κεντρική φωτό), έχει αποκαλύψει την ύπαρξη μεγάλου ναού δωρικού ρυθμού των πρώτων δεκαετιών του 5ου αιώνα π.Χ., καθώς και κατάλοιπα βωμού και άλλων κτισμάτων κοντά του, όπως επίσης και μικρότερο ναό του ύστερου 4ου αιώνα π.Χ., σε μικρή απόσταση στα δυτικά του (ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ και ΕΔΩ).

Εικόνα 2

Από την ανασκαφή του μεγάλου ναού, ήρθε στο φως σημαντικός αριθμός θραυσμάτων μαρμάρινων αρχιτεκτονικών γλυπτών από τα αετώματα του κτιρίου που προστίθενται στα ήδη γνωστά θραύσματα που είχαν βρεθεί από ντόπιους την δεκαετία του 1960 και είχαν παραδοθεί στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αιγίου, με πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα τμήμα κεφαλής πολεμιστή που φοράει κράνος προς τα δεξιά (εικόνα 2) και το κάτω τμήμα αγάλματος πεπλοφόρου γυναικείας μορφής που κινείται προς τα δεξιά (εικόνα 3).

Εικόνα 3

Στα νεότερα ευρήματα από τα αετωματικά γλυπτά, συμπεριλαμβάνεται εξαιρετικής τέχνης κεφαλή κάπρου (εικόνα 4) που παραπέμπει στο κυνήγι του Καλυδωνίου κάπρου ως θέματος του ενός από τα αετώματα του ναού, που είχε και μαρμάρινη στέγη. Η κατασκευή του ναού από το διασημότερο μάρμαρο της αρχαιότητας, το παριανό, δείχνει τόσο την σπουδαιότητα του ιερού όσο και την παρουσία μιας ισχυρής και πλούσιας πόλης που θα μπορούσε να αναλάβει την παραγγελία και το κόστος ενός τόσο δαπανηρού και μεγαλειώδους έργου, όπως ήταν η Ελίκη, στην ορεινή επικράτεια της οποίας ανήκε τότε η Κερύνεια.

Εικόνα 4

Με βάση τα λίγα μαρμάρινα γλυπτά που έχουν γίνει γνωστά μέχρι σήμερα από τον ναό της Κερύνειας και έχοντας μελετήσει συστηματικά την γλυπτική της αρχαίας Πάρου, θεωρώ ότι τα αετωματικά γλυπτά του ναού είναι πιθανότατα έργα παριανού εργαστηρίου. Η παρουσία γλυπτών έργων της Σχολής της Πάρου στην επικράτεια της Ελίκης, όπως και η πιθανή κατασκευή του λατρευτικού αγάλματος του Ποσειδώνα για τον ναό του από τον διάσημο γλύπτη Φειδία (ΑΡΘΡΟ 20), έχει εξέχουσα σημασία γιατί αναδεικνύει τον πολιτισμό υψηλού επιπέδου των αρχαίων πόλεων της περιοχής (μαζί με την περίπτωση των γλυπτών από την Τραπεζά του Αιγίου).

Εικόνα 5

Προχωρώντας ανατολικότερα μετά την περιοχή της Ελίκης/Κερύνειας, ο Παυσανίας μας πληροφορεί ότι σε άλλες δύο πόλεις, στην Βούρα, πόλη άμεσα γειτονική της Ελίκης, και στην Αίγειρα, γειτονική της πόλης των Αιγών, πέντε συνολικά λατρευτικά αγάλματα που ήταν έργα του αθηναίου γλύπτη Ευκλείδη κοσμούσαν ναούς και ιερά. Ο αθηναίος γλύπτης Ευκλείδης, αν και συνήθως συμπεριλαμβάνεται στους νέο-αττικούς γλύπτες, φαίνεται πως δημιούργησε στον ύστερο 4ο-πρώιμο 3ο αιώνα π.Χ., όπως δείχνει κυρίως η αναφορά σε έργα του για τους ναούς της μετασεισμικής Βούρας και για την γειτονική Αίγειρα αλλά και σχετική αναφορά για την ζωή του στον φιλόσοφο Πλάτωνα.

Εικόνα 6

Εικόνα 7

Τέσσερα λατρευτικά αγάλματα από πεντελικό μάρμαρο κατασκεύασε ο Ευκλείδης για τους εξής ναούς στην Βούρα: της θεάς Δήμητρας, της Αφροδίτης και του Διονύσου, και της θεάς του τοκετού Ειλείθυιας. Μετά την ανάκαμψη της πόλης από τον σεισμό του 373 π.Χ., φαίνεται πως οι Βουραίοι ανέθεσαν στον αθηναίο γλύπτη την κατασκευή των νέων λατρευτικών αγαλμάτων για τους ναούς της πόλης, εφόσον τα παλαιά αγάλματα είχαν καταστραφεί με τον σεισμό, όπως διευκρινίζει ο Παυσανίας (7.24.8). Απεικονίσεις θεών σε νομίσματα της Βούρας των ρωμαϊκών χρόνων, πιθανόν αναπαριστούν τα λατρευτικά αγάλματα του Ευκλείδη που αναφέρει ο Παυσανίας.

Εικόνα 8

Έτσι, στον οπισθότυπο νομίσματος της εποχής των Σεβήρων (2ος-3ος αι. μ.Χ.), απεικονίζεται νεαρός ιστάμενος Διόνυσος, γυμνός, κρατώντας θύρσο (μακρύ ευθύγραμμο ραβδί με φουντωτό άνθος στην κορυφή του) στο αριστερό χέρι και κάνθαρο (αγγείο πόσεως) στο δεξί, δηλαδή τα κύρια σύμβολά του ως θεού του οίνου, της βλάστησης και της ευθυμίας (εικ. 5, 6 Διόνυσος με θύρσο). Σε άλλο νόμισμα της ίδιας περιόδου, απεικονίζεται γυναικεία θεότητα με διάδημα στα μαλλιά, ίσως η Αφροδίτη, να κρατάει σκήπτρο με το δεξί χέρι και την άκρη του ενδύματός της με το αριστερό (εικ. 7), ενώ σε άλλη κοπή της ρωμαϊκής Βούρας, εποχής Γέτα (198-209 μ.Χ.) απεικονίζεται η θεά Ειλείθυια, με υψωμένο το δεξί της χέρι και κρατώντας δάδα στο αριστερό (εικ. 8).

Εικόνα 9

Το λατρευτικό άγαλμα του Δία που αναφέρει ο Παυσανίας μέσα στο ιερό του θεού στην πόλη της Αίγειρας, έχει προ πολλού ταυτιστεί με το μαρμάρινο κεφάλι από άγαλμα υπερφυσικού μεγέθους που βρέθηκε το 1916 στον ναό, γνωστό ως ναό D, στην Αιγείρα, και βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας. Σύμφωνα με τον περιηγητή, το άγαλμα αυτό παρίστανε τον Δία καθιστό και ήταν κατασκευασμένο από πεντελικό μάρμαρο, όπως και τα αντίστοιχα αγάλματα της Βούρας από τον ίδιο γλύπτη. Από τις οπές που σώζονται στο πρόσθιο μέρος του κεφαλιού, φαίνεται πως ο θεός έφερε μετάλλινο στεφάνι, ενώ τα μάτια ήταν ένθετα από κάποιο άλλο υλικό (εικόνα 9). Επειδή η πλαστική απόδοση της μορφής ακολουθεί τα χαρακτηριστικά του ελληνιστικού κλασικίζοντος στυλ του 2ου αιώνα π.Χ., περιόδου που δεν συμφωνεί με εκείνη της δημιουργίας του γλύπτη Ευκλείδη που τοποθετείται στον ύστερο 4ο-πρώιμο 3ο αιώνα π.Χ., από νεότερους μελετητές έχει αμφισβητηθεί η ταύτιση του συγκεκριμένου κεφαλιού με τον Δία και έχει αντίθετα προταθεί ότι πρόκειται για τον θεό Διόνυσο. Η τελευταία ταύτιση φαίνεται να ενισχύεται και από την ανακάλυψη αριθμού κτιρίων στα βόρεια και ανατολικά του θεάτρου στην Αιγείρα, ανάμεσα στα οποία και ο δωρικός ναός, γνωστός ως κτίριο ΙΙ, που έχει θεωρηθεί ότι ήταν αφιερωμένος στον Δία.

Εικόνα 10

Σε νομίσματα της Αίγειρας της εποχής των Σεβήρων, περιόδου Καρακάλλα (202-205 μ.Χ.), απεικονίζεται το λατρευτικό άγαλμα του Δία που ο Παυσανίας είδε στο ιερό του στην πόλη της Αίγειρας. Ο θεός παριστάνεται καθιστός σε θρόνο προς τα αριστερά, να κρατάει Νίκη με το δεξί του χέρι και σκήπτρο με το αριστερό (εικόνα 10), τύπος που είναι ανάλογος με το διάσημο άγαλμα του Δία της Ολυμπίας από τον περίφημο γλύπτη Φειδία.

Εικόνα 11

Σε πρωιμότερες κοπές νομισμάτων του 2ου και του 1ου αιώνα π.Χ., στο πλαίσιο της Αχαϊκής Συμπολιτείας, κυριαρχεί στον εμπροσθότυπο των νομισμάτων της Αίγειρας στεφανωμένη κεφαλή του Δία προς τα δεξιά, με πλούσια κόμη και γενειάδα (εικόνα 11).

• Η Ντόρα Κατσωνοπούλου είναι Καθηγήτρια Αρχαιολογίας Δρ του Πανεπιστημίου Cornell των ΗΠΑ, Πρόεδρος της ΕΦΑΕΛ, Διευθύντρια του Ερευνητικού Προγράμματος Αρχαίας Ελίκης και Πρόεδρος του Ινστιτούτου Αρχαιολογίας Πάρου & Κυκλάδων

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ:


Διαβάστε περισσότερα:
· ·
Κατηγορίες Άρθρου
ΤΟΠΙΚΑ

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Σχετικα αρθρα


Τα σχόλια είναι κλειστά.

protionline.gr