background img
banner
banner

Η Πολιτιστική Κληρονομιά της Αιγιάλειας: 23. Οι λατρείες στις πόλεις της αρχαίας Αιγιάλειας ΙΙ. Το Αίγιον, η Αγορά και η κάτω πόλη

Δημοσιεύτηκε στις 30/04/2020
από

-Από την Ντόρα Κατσωνοπούλου, Αρχαιολόγο*-

Συνεχίζοντας από το προηγούμενο άρθρο μου (ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ), στο οποίο σας παρουσίασα τις λατρείες του Αιγίου σε σχέση με την άνω πόλη, σήμερα θα μιλήσουμε για τις λατρευόμενες θεότητες στην Αγορά της πόλης και ακολούθως στην κάτω πόλη και την παραλία.

Η Λατρεία του Διός Σωτήρος

Εικόνα 1

Στην Αγορά της πόλης, ο Παυσανίας είδε το τέμενος του Διός Σωτήρος, όπου είχαν στηθεί δύο χάλκινα αγάλματα του θεού, το ένα εκ των οποίων τον παρίστανε αγένειο. Χάλκινο άγαλμα που παρίστανε τον Δία σε παιδική ηλικία, είδε και άλλο ο Παυσανίας στο Αίγιον που δεν λατρευόταν σε ναό αλλά στο σπίτι του ιερέα που αναλάμβανε αυτό το καθήκον και εκλεγόταν για ένα χρόνο. Το άγαλμα που, σύμφωνα με τις πληροφορίες του Παυσανία, ήταν έργο του διάσημου Αργείου γλύπτη Αγελάδα του 6ου αιώνα π.Χ. (ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ), έχει θεωρηθεί ότι ανταποκρίνεται στον τύπο του γυμνού όρθιου Δία που κρατάει κεραυνό στο δεξί υψωμένο χέρι και στο προτεταμένο αριστερό έναν αετό, σε νομίσματα του ρωμαϊκού Αιγίου, με την επιγραφή ΑΙΓΙΕΩΝ ΠΑΙΣ (εικόνα 1).

Εικόνα 2

Η απεικόνιση φαίνεται πως συνδέεται με την λατρεία του Δία-παιδός στο Αίγιον, αφού, σύμφωνα με την παράδοση των Αιγιέων, ο Δίας είχε ανατραφεί στην πόλη τους από ιερή κατσίκα. Σε νομίσματα του Αιγίου της Αδριανικής περιόδου (2ος αι. μ.Χ.), αναπαράγεται η σκηνή, με την κατσίκα ανάμεσα σε δύο δέντρα να θηλάζει τον Δία-βρέφος (εικόνα 2). Η λατρεία του Διός Σωτήρος στο κέντρο της πόλης, σηματοδοτεί τον πρωταρχικό ρόλο που διαδραμάτιζε ο συγκεκριμένος θεός στην πολιτική της ζωή. Είναι πολύ πιθανό η λατρεία του, ως Σωτήρος, να συνδέεται με τον συνοικισμό της πόλης του Αιγίου στις πρώτες δεκαετίες του 5ου αιώνα π.Χ.

Η Λατρεία της Αρτέμιδος

Εικόνα 3

Εκτός από τον κοινό ναό κοντά στην Αγορά, στον οποίο συν-λατρευόταν μαζί με τον αδελφό της θεό Απόλλωνα (ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ), στην Άρτεμη ήταν αφιερωμένο και άλλο ιερό στην ίδια την Αγορά, γεγονός που δείχνει ότι η λατρεία της ήταν από τις ιδιαίτερα σημαντικές στην πόλη. Το λατρευτικό άγαλμα της θεάς στο ιερό, την παρίστανε να τοξεύει, όπως δείχνει και η απεικόνιση σε νομίσματα του Αιγίου της εποχής Σεπτίμιου Σεβήρου (193-211 μ.Χ.), όπου η θεά παριστάνεται όρθια προς τα αριστερά, με κοντό χιτώνα, κρατώντας δάδα στο δεξί χέρι και τόξο στο αριστερό ενώ κοντά στα πόδια της απεικονίζεται ο κυνηγετικός της σκύλος (εικόνα 3).

Η Λατρεία της Αφροδίτης

Εικόνα 5

Μεταβαίνοντας από την Αγορά στην κάτω πόλη και την παραλία, δηλαδή κοντά στο λιμάνι, πρώτο στην σειρά ήταν το ιερό της Αφροδίτης, της θεάς του έρωτα και της θάλασσας, από την οποία και αναδύθηκε στο νησί της Κύπρου (εικόνα 4, η γέννηση της Αφροδίτης κεντρική φωτό). Ως θεά που προστάτευε όσους ταξίδευαν στην θάλασσα εξασφαλίζοντας ήρεμο και καλό ταξίδι, με την επωνυμία ‘ποντία’ ή ‘εύπλοια’ ή ‘λιμενία’, η Αφροδίτη λατρευόταν ιδιαίτερα κοντά στα λιμάνια, όπως και στην περίπτωση του Αιγίου. Σε νομίσματα του ρωμαϊκού Αιγίου, περιόδου Μάρκου Αυρηλίου (2ος αι. μ.Χ.), η Αφροδίτη εικονίζεται ως Αναδυομένη: όρθια κατ’ ενώπιον, γυμνή, τακτοποιεί τα μαλλιά της με το δεξί χέρι και με το αριστερό καλύπτει την ήβη της. Στα δεξιά της παράστασης και κοντά στο αριστερό της πόδι, απεικονίζεται δελφίνι που συμβολίζει την γέννησή της από την θάλασσα (εικόνα 5) .

Η Λατρεία του Ποσειδώνα

Εικόνα 6

Κοντά στο ιερό της Αφροδίτης, στο λιμάνι, βρισκόταν το ιερό του Ποσειδώνα, του θεού που ήταν κυρίαρχος των υδάτων πάνω και κάτω από την γη και κατά συνέπεια και δημιουργού των σεισμών και του κατακλυσμού της θάλασσας. Το λατρευτικό άγαλμα του θεού στο παραλιακό ιερό του, όπως απεικονίζεται σε νομίσματα του ρωμαϊκού Αιγίου περιόδου Καρακάλλα (198-217 μ.Χ.), παρίστανε τον Ποσειδώνα όρθιο και γυμνό προς τα αριστερά, να κρατάει με το αριστερό του χέρι την τρίαινα και με το προτεταμένο δεξί δελφίνι, δηλαδή τα κυρίαρχα σύμβολά του (εικόνα 6). Θα αναφερθώ λεπτομερέστερα στις ιδιότητες και τις ιδιαίτερες δυνάμεις του θεού στο επόμενο άρθρο μου που θα αφορά την λατρεία του Ποσειδώνα στην Ελίκη.

Εικόνα 7

Η Λατρεία της Κόρης

Το τρίτο στην σειρά ιερό, στην παραλία, αμέσως μετά από εκείνο του Ποσειδώνα, ήταν αφιερωμένο στην Κόρη της θεάς Δήμητρας. Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ότι στο Αίγιον λατρευόταν η Περσεφόνη, κόρη του Δία και της Δήμητρας, ως μοναδική θεότητα χωρίς την μητέρα της, με την οποία συνήθως συν-λατρεύεται υπό την επωνυμία οι Δύο Θεές ή Δήμητρες. Ο Παυσανίας δεν αναφέρει απολύτως τίποτα για το λατρευτικό άγαλμα ή τον χαρακτήρα της λατρείας της Περσεφόνης στο Αίγιον που μάλλον πρέπει να συνδέεται με εκείνο το στάδιο της ζωής της που αφορά στην αρπαγή (εικόνα 7) και τον ακόλουθο γάμο της με τον βασιλιά του Κάτω Κόσμου Άδη, και συνεπώς με την ιδιότητά της ως Βασίλισσας των Νεκρών και του Κάτω Κόσμου.

Η Λατρεία του Ομαγυρίου Διός

Αμέσως μετά το προηγούμενο ιερό, βρισκόταν ένα πολύ σημαντικό για την πόλη του Αιγίου ιερό, του Ομαγυρίου Διός. Όπως μας πληροφορεί ο Παυσανίας, το συγκεκριμένο επίθετο του Δία οφειλόταν στην ομήγυρι, δηλαδή την συγκέντρωση σε αυτόν τον τόπο, των αχαιών που συγκάλεσε ο βασιλιάς των Μυκηνών Αγαμέμνων προκειμένου να συσκεφθούν για την οργάνωση της εκστρατείας κατά της Τροίας και του βασιλιά της Πριάμου. Επειδή, τόσο η ακριβής τοποθεσία όσο και ο χαρακτήρας του ιερού συμπλέκεται γεωγραφικά και ιστορικά και με την γειτονική επικράτεια της Ελίκης, θα αναφερθώ σε αυτό στο επόμενο άρθρο μου που θα αφορά την περιοχή της Ελίκης και τον ανταγωνισμό μεταξύ των δύο λατρειών, του αχαϊκού Δία στο Αίγιον και του ιωνικού Ποσειδώνα στην Ελίκη.

Εικόνα 8

Η Λατρεία της Παναχαιάς Δήμητρας

Μετά το ιερό του Δία, βρισκόταν το ιερό της Παναχαιάς Δήμητρας, της θεάς τροφού του ανθρώπινου γένους (εικόνα 8), που έχει ως χαρακτηριστικό της σύμβολο τα στάχυα. Από το προσωνύμιο της λατρείας της στο Αίγιον είναι φανερό ότι αυτή είχε πολιτικό χαρακτήρα, στο πλαίσιο της ομοσπονδίας των Αχαιών, των οποίων η Δήμητρα ήταν προστάτρια ως ‘παναχαιά’, δηλαδή θεά όλων των Αχαιών. Η θέση του ιερού κοντά και αμέσως μετά από εκείνο του Δία, είναι επομένως χαρακτηριστική και συμβολική του παναχαϊκού, δηλαδή του ομοσπονδιακού, ρόλου του.

Η Λατρεία της Σωτηρίας

Το ιερό της Σωτηρίας, θεότητας που υπήρξε ιδιαίτερα δημοφιλής από την ελληνιστική περίοδο και μετά, φαίνεται πως βρισκόταν επίσης στην παραλιακή ζώνη καθώς αφενός ο περιηγητής το αναφέρει αμέσως μετά την άφθονη πηγή νερού που περιγράφει στην παραλία του Αιγίου και αφετέρου γιατί η λατρεία της συγκεκριμένης θεότητας στο Αίγιον περιελάμβανε τελετουργικό σχετικό με την θάλασσα.

Εικόνα 9

Σύμφωνα με αυτό, οι πιστοί έριχναν στην θάλασσα ‘πέμματα’, δηλαδή γλυκίσματα με μέλι για να φθάσουν στην πηγή Αρέθουσα, στις Συρακούσες της Σικελίας.
Με τον τρόπο αυτό, οι πιστοί εξασφάλιζαν την εύνοια και προστασία της θεότητας για ασφαλές ταξίδι των δικών τους ανθρώπων.

Το γεγονός ότι το λατρευτικό άγαλμα της θεάς επιτρεπόταν να βλέπουν μόνον οι ιερείς, αλλά και η παράδοση για τα γλυκίσματα που έριχναν οι πιστοί στην θάλασσα συνηγορούν σε αρχαίο τελετουργικό. Και ίσως η τοπογραφική σχέση του ιερού με την πηγή νερού στην παραλιακή ζώνη του Αιγίου, να απηχεί την παρόμοια τοπογραφία στις Συρακούσες της Σικελίας, όπου η νύμφη Αρέθουσα (εικόνα 9, παράσταση σε νομίσματα των Συρακουσών), αφού πέρασε από την Πελοπόννησο στην Σικελία, μεταμορφώθηκε σε πηγή νερού.

• Η Ντόρα Κατσωνοπούλου είναι Καθηγήτρια Αρχαιολογίας Δρ του Πανεπιστημίου Cornell των ΗΠΑ, Πρόεδρος της ΕΦΑΕΛ, Διευθύντρια του Ερευνητικού Προγράμματος Αρχαίας Ελίκης και Πρόεδρος του Ινστιτούτου Αρχαιολογίας Πάρου & Κυκλάδων

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ:


Κατηγορίες Άρθρου
ΤΟΠΙΚΑ

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Σχετικα αρθρα


Τα σχόλια είναι κλειστά.

protionline.gr