-Της ΕΥΑΓΓΕΛΙΑΣ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ, αντιπροέδρου του Παραρτήματος Αιγίου της Ένωσης Γυναικών Ελλάδας και μέλους του Π.Δ.Σ.-
Ο ρόλος της γυναίκας τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα περιοριζόταν στον ιδιωτικό χώρο και ιδίως σε αυτόν της συζύγου και μητέρας. Οι γυναίκες δεν είχαν πρόσβαση στις νέες δραστηριότητες που άλλαζαν τον κόσμο. Παρά τον αποκλεισμό τους από την ανδροκρατούμενη κοινωνία της εποχής, ορισμένες γυναίκες κατάφεραν να σπάσουν τα στεγανά του φύλου τους και να συμμετέχουν στις οργανώσεις που προετοίμασαν το έδαφος για την Ελληνική Επανάσταση, όπως η γνωστότερη και σπουδαιότερη Φιλική Εταιρεία (Λάζου,2021).
Η Φιλική Εταιρεία ιδρύθηκε το 1814 στην Οδησσό της Ρωσίας, από τον Εμμανουήλ Ξάνθο, τον Νικόλαο Σκουφά και τον Αθανάσιο Τσακάλωφ. Όπως αναφέρει η Λάζου Β. στο βιβλίο της «Γυναίκες και Επανάσταση» (2021), η Φιλική Εταιρεία , οργανωμένη κατά τα πρότυπα του ευρωπαϊκού συνωμοτικού εταιρισμού της εποχής (Καρμπονάροι, Τέκτονες), έθετε ως κύριο καθήκον την απελευθέρωση της πατρίδας από την καταπίεση του τουρκικού ζυγού. Αρχικά, η συμμετοχή των γυναικών απαγορευόταν από το καταστατικό της εταιρείας, στην πορεία, όμως, καθώς η οργανωτική εξάπλωση της Φιλικής Εταιρείας τις παραμονές της Επανάστασης (1819-1820) έγινε μαζική, έδωσαν τον «φιλικό όρκο» αρκετές γυναίκες που βοήθησαν σημαντικά στη χρηματοδότηση του ελληνικού αγώνα. Το σύνθημα της μύησης των γυναικών το έδωσε πρώτος ο Σκουφάς, ορίζοντας να μυηθεί η κυρά Βασιλική, η κόρη του Κίτσου Κονταξή από την Πελοπόννησο, την οποία έκλεψε ο Αλή Πασάς από μικρό κορίτσι και την παντρεύτηκε. Η κυρά Βασιλική πολλές φορές εκμεταλλεύτηκε την αγάπη του για να σώσει από το θάνατο πατριώτες (Κ. Ξηραδάκη,1995).
Υπήρξαν όμως και γυναίκες από την Πελοπόννησο, που συμμετείχαν στη Φιλική Εταιρεία ή ήσαν γνώστριες της ύπαρξής της όπως:
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΜΕΓΑΡΗ, ΣΥΖΥΓΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΣΟΛΙΩΤΗ
Η αρχόντισσα Βασιλική Σολιώτη, το γένος Μέγαρη, από την Κερπινή Καλαβρύτων, σύζυγος του Νικόλαου Χριστοδούλου ή Σολιώτη, συμμετείχε ως γυναίκα της επανάστασης, δίπλα στον σύζυγό της. Ο Νικόλαος Σολιώτης, οπλαρχηγός του 1821, καταγόταν από το χωριό Σόλος των Καλαβρύτων, απ’ όπου πήρε το επώνυμο του. Η Βασιλική το 1816 παντρεύτηκε το Νικόλαο Σολιώτη, ένα από τους τέσσερις γιούς του προεστού Χριστοδούλου, ο οποίος έχτισε πύργο με πολεμίστρες για 16 καριοφίλια, που διατηρείται ακόμη. Με δική της προτροπή έφτιαξαν πάνω από τις πόρτες ζεματίστρες, για να κάψουν τους Τούρκους με καυτό λάδι αν πλησίαζαν στα σπίτια τους, ενώ η ίδια παρακολουθούσε το χτίσιμό του από Βαρβαρίτες μαστόρους, καθισμένη σε μια πέτρα (Α. Ευσταθίου, 2019) που υπάρχει ακόμη.
Ο Νικόλαος Σολιώτης, πατριώτης και ένθερμος υποστηρικτής και οπαδός των εισηγήσεων του Παπαφλέσσα, μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία το 1818 όταν ήταν 34 ετών από τον Θεοχάρη Ρέντη, προσφέροντας 150 γρόσια. Η αρχόντισσα Βασιλική, ζει δίπλα του τον αναβρασμό της Επανάστασης. Γνωρίζει τα πάντα για τις προεπαναστατικές ετοιμασίες του συζύγου της, αφού όλα γίνονταν στο σπιτικό της στο Σόλο. Γνωρίζει ότι ο σύζυγός της κρύβει στο σπίτι τους οκάδες Δημητσάνικο μπαρούτι για την έναρξη του Αγώνα, γνωρίζει τις συναντήσεις του με τον Παπαφλέσσα και για τη Μυστική Συνέλευση της Βοστίτσας (26-30 Ιανουαρίου 1821) για το ξεκίνημα της Επανάστασης (Α. Ευσταθίου, 2019). Στο σπίτι τους στο Σόλο, στις 5 Ιανουαρίου 1821, φιλοξενήθηκε ο Παπαφλέσσας όταν έφτασε από την Κωνσταντινούπολη και κατευθυνόταν στην Πάτρα (Σπηλιάδης, τ.Α΄σ. 13 και Φιλήμων τ. Γ΄. σ. 9, 406). Η Βασιλική παρακολουθεί τις συζητήσεις και τα σχέδια τους για μελλοντικά χτυπήματα κατά των Τούρκων στην ορεινή Αιγιάλεια και φλέγεται από την επιθυμία της να συμμετέχει ενεργά στον Αγώνα, να βοηθήσει με όποιον τρόπο μπορεί, αλλά ο Παπαφλέσσας αρνείται. Δεν συγκρατεί αλλά παροτρύνει και στηρίζει το σύζυγό της να συμμετέχει στον ιερό αγώνα, βάζοντας πάνω απ’ όλα τη λευτεριά της πατρίδας, για να έχουν τα παιδιά της την ευλογία να ζήσουν ελεύθερα.
«Προχώρα», του λέει, «Μονάχα το Θεό να λογαριάζεις στις πράξεις σου. Σε αυτόν θα λογοδοτήσεις και στα παιδιά σου» (Α. Ευσταθίου,2019). Ο Ν. Σολιώτης, στις 14 Μαρτίου 1821, παρακινημένος από τον Παπαφλέσσα, ξεκίνησε την Επανάσταση στις Πόρτες Αγριδίου Καλαβρύτων μαζί με άλλα παλληκάρια της Νωνάκριδος, όπου έστησε ενέδρα και σκότωσε τους Τριπολιτσιώτες «Γυφτοχαρατζήδες», που μετέφεραν γράμματα του Μεχμέτ Σαλήχ στον Χουρσίτ Πασά στα Γιάννενα. Η Βασιλική για πέντε χρόνια συμπάσχει με τον σύζυγό της που πολεμά για την ελευθερία της Ελλάδας. Την άνοιξη του 1826 ο Ιμπραήμ, μετά την πτώση του Μεσολογγίου, περνά στην Πελοπόννησο, φτάνει στα Καλάβρυτα και στρατοπεδεύει στα Κλουκινοχώρια Νωνάκριδας (Αγρίδι, Αγία Βαρβάρα, Ζαρούχλα, Σόλο, Περιστέρα), στους πρόποδες του όρους Χελμού. Στην οχυρή θέση Καστράκι, επάνω στον Χελμό , κάτω από την ιερή Στύγα αποφάσισαν να πολεμήσουν τον Ιμπραήμ οι καπεταναίοι Νικόλαος Σολιώτης και Γκολφίνος Πετμεζάς με 300 παλληκάρια και για να υπερασπίσουν και τις οικογένειές τους, που είχαν βρει καταφύγιο σ΄ αυτό και σε διάφορα μέρη της περιοχής (Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, 1980).
Η Βασιλική Σολιώτη, στη θρυλική μάχη στο Καστράκι, που έγινε ξημερώματα της 5ης Μαΐου 1826, ήταν εκεί , μαζί με χιλιάδες γυναικόπαιδα, 5.000 σύμφωνα με τον Τρικούπη , που περίμεναν ταμπουρωμένοι τον εχθρό. Η μάχη που έγινε ήταν σφοδρή και τελικά οι Έλληνες ηττήθηκαν, έχοντας βαριές απώλειες. 400 περίπου νεκροί, 500 γυναικόπαιδα και αγωνιστές στην προσπάθειά τους να διαφύγουν τη σύλληψη κατακρημνίστηκαν στις χιονοσκεπείς ολισθηρές πλαγιές του Χελμού και φονεύτηκαν ή θάφτηκαν στα χιόνια, 1000 περίπου αιχμάλωτοι. Η Βασιλική αιχμαλωτίζεται μαζί με το νεαρό γιό της Νικήτα και την αδελφή του Σολιώτη από τους Τουρκαλβανούς του Ιμπραήμ.
Στο Καστράκι, σύμφωνα με το Σπηλιάδη, 200 περίπου γυναίκες μαζί με τα μωρά τους αγκαλιά προτίμησαν να κρημνιστούν στο βάραθρο για να μην πέσουν στα χέρια των Τούρκων και ατιμαστούν. Έτσι ένας νέος χορός του Ζαλόγγου δημιουργήθηκε στο όρος του Χελμού. Κατά την αποχώρηση οι Τουρκοαιγύπτιοι , μετά την άγρια επιδρομή, επυρπόλησαν τα δύο σπίτια του Σολιώτη στο Σόλο και άρπαξαν την κινητή του περιουσία (Φραντζής, τ. Β΄, σ. 438). Η Βασιλική ελευθερώθηκε από το Ν. Σολιώτη, που αντεπιτέθηκε και κατόρθωσε να την απελευθερώσει μαζί με το παιδί του. Μετά το θάνατο του συζύγου της το Σεπτέμβρη του 1841, έμεινε χήρα με έξη ορφανά παιδιά, πέντε αγόρια και ένα κορίτσι.
Η συνολική συνεισφορά των γυναικών στην ελληνική επανάσταση του 1821, δεν έχει καταγραφεί ούτε έχει αναδειχθεί σε όλο της το φάσμα μέσα από τη σύγχρονη ιστορία παρότι τα δημοτικά τραγούδια, οι μαρτυρίες περιηγητών της εποχής και πολλά εικαστικά έργα αναδεικνύουν διαχρονικά το σημαντικότατο ρόλο τους σε όλη τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα. Πολύτιμες πληροφορίες χάθηκαν στο βάθος των αιώνων.
Οι ιστοριογράφοι του περασμένου αιώνα (19ου) με την ανδροκρατική αντίληψη που τους χαρακτήριζε, δεν μπόρεσαν να εξοικειωθούν με την ιδέα ότι η γυναίκα όσο κι αν ήταν σε υποδεέστερη μοίρα απ’ τον άντρα, είχε το δικαίωμα στην τιμή και την ευγνωμοσύνη της πατρίδας από τη στιγμή που αγωνίστηκε και δεινοπάθησε.
Μένει σε εμάς, ως χρέος για τους αγώνες τους για την ελευθερία μας, να ερευνήσουμε και να αναδείξουμε με κάθε τρόπο την ιστορία τους.
