ΠΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΟ 5ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΑΙΓΙΟΥ
Μπορεί τα προσφυγικά χρώματα του Συνοικισμού Νικ. Πλαστήρα (Τεμένης τότε) να ξεθώριασαν, οι διηγήσεις όμως και η ιστορία των προσφύγων, παραμένουν ζωντανά και εξακολουθούν να συνοδεύουν τη ζωή των απογόνων των ξεριζωμένων της Μικράς Ασίας. Επιβεβαίωση αυτών, αποτέλεσε η γεμάτη συγκίνηση αλλά και αισιοδοξία συνάμα, εκδήλωση που διοργανώθηκε προχθες το πρωί στο 5ο Δημοτικό Σχολείο Αιγίου «Γεωργία Πανουτσοπούλου – Παπασημακοπούλου», δημιούργημα κι αυτό της γενιάς των προσφύγων που ήρθαν το 1922 κουβαλώντας μαζί την υλική μα κυρίως την άυλη κληρονομιά τους.
Τίτλος της εκδήλωσης, ΄΄Η Σμύρνη μάνα καίγεται΄΄ και επίτευγμά της, να ενημερώσει, να συγκινήσει αλλά και να πλημμυρίσει με χαρά τους παριστάμενους, γιατί οι νέοι τιμούν τις ρίζες τους και πορεύονται με τις αξίες των προγόνων τους προς ένα καλύτερο αύριο.
Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους, ο εφημέριος του Ιερού Ναού Αγ. Κωνσταντίνου και Ελένης και Αγ. Άννης, π. Αγαθόνικος Τσάκαλος, οι αντιδήμαρχοι Παιδείας Δημήτρης Ελευθεριώτης, Καθαριότητας Νίκος Καραΐσκος και Νομικής Υπηρεσίας Μαρία Ιατροπούλου, ο πρόεδρος του Συνδέσμου Φιλολόγων Αιγιάλειας και Καλαβρύτων Γιώργος Γεωργόπουλος κ.ά.
Τα γεγονότα που «μάτωσαν» την ιστορία
Ο διευθυντής του σχολείου, Αλέξης Κατεργάρης αναφέρθηκε στα γεγονότα που σημάδεψαν την ελληνική ιστορία, όπως τη γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου με τη 19η Μαΐου κάθε χρόνου να θεωρείται ημέρα μνήμης. ΄΄Είναι μία άκρως σημαντική επέτειος για ολόκληρο τον ελληνισμό και με αφορμή την ημέρα αυτή, ο Σύλλογος Διδασκόντων του 5ου Δημοτικού Σχολείου Αιγίου αποφάσισε να υλοποιήσει το σημερινό αφιέρωμα, μια ιστορική μνήμη που φέτος συμπληρώνει 103 χρόνια. Σε εκείνη την εκστρατεία, έγινε η χειρότερη λεηλασία εναντίον του ελληνισμού, ένας άγριος ξεριζωμός από την πατρίδα της καθ’ ημάς Ανατολής στην οποία, Έλληνες ζούσαν εκεί πριν από τον 11ο αιώνα π.Χ., δηλαδή αιώνες ολόκληρους προτού να εμφανιστούν οι Οθωμανοί Τούρκοι. Η εξόντωση των χριστιανικών πληθυσμών συνεχίστηκε και τα επόμενα χρόνια, είτε με απροκάλυπτες σφαγές του άμαχου πληθυσμού, είτε με τις περίφημες “πορείες θανάτου”, είτε με τάγματα καταναγκαστικής εργασίας στα οποία η χριστιανοί ζούσαν κάτω από άθλιες συνθήκες διατροφής και διαβίωσης΄΄, σημείωσε ενώ αναφέρθηκε στους ξεριζωμούς ως εξής: ΄΄Η καταστροφή συντελέστηκε σε δύο περιόδους, από το 1914 ως το 1918 η πρώτη, 1920 έως 1924 η δεύτερη. Περιουσίες καταστράφηκαν ολοσχερώς, σπίτια λεηλατήθηκαν και πολύς κόσμος σφαγιάστηκε με άγριο τρόπο. Οι ελληνικές επιχειρήσεις της περιοχής καταστράφηκαν, τα ελληνικά σχολεία σφραγίστηκαν και οι ορθόδοξοι ναοί αφανίστηκαν. Οι Οθωμανοί Τούρκοι δεν έδειξαν κανένα έλεος, ο θάνατος υπήρχε παντού, σε κάθε δρόμο. Στην Ελλάδα το ‘22 έφτασαν περίπου 55.000 Αρμένιοι και 1.250.000 Μικρασιάτες πρόσφυγες. Εκείνη την εποχή το ελληνικό κράτος ήταν σχεδόν χρεοκοπημένο και έπρεπε να στεγαστεί και να ενσωματωθεί όλος αυτός ο πληθυσμός. Υπήρξαν βαθιές τομές σε όλα τα επίπεδα εκείνη την εποχή, η οικονομία και πολιτική αστάθεια, η ποικιλομορφία της πολιτισμικότητας ήταν τα σημαντικότερα νέα σημεία που προέκυψαν΄΄.
Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες του Αιγίου και το… καμένο δέντρο που άνθισε
Η ομιλία του ομότιμου Καθηγητή του Πανεπιστημίου Πατρών Νίκου Καφούσια ήταν άκρως κατατοπιστική αλλά και ιδιαιτέρως συγκινητική καθώς αναφέρθηκε «στο προσφυγικό στοιχείο του Συνοικισμού», ενθυμούμενος μάλιστα ότι κι αυτός είχε αποφοιτήσει από το ίδιο σχολείο πριν από 63 χρόνια. Αμέσως μετά, έδωσε αντιπροσωπευτικά παραδείγματα ανθρώπων για το πώς κατάφεραν οι ντόπιοι να συνεργαστούν με τους Μικρασιάτες πρόσφυγες που έφτασαν και εγκαταστάθηκαν στον Συνοικισμό. Ανέλυσε το ψυχικό “μεγαλείο” των ανθρώπων του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας και το πώς κατάφεραν να μεταφέρουν και να ενσωματώσουν τα έθιμα, τις παραδόσεις και τη νοοτροπία τους στην ευρύτερη περιοχή αλλά και γενικότερα. ΄΄Οι παππούδες μας και οι γιαγιάδες μας, άφησαν την πατρίδα τους και εγκαταστάθηκαν εδώ, στον Συνοικισμό, πριν από 103 χρόνια. Μπήκαν σε ένα καΐκι, σε μία βάρκα, πέρασαν τη θάλασσα διωγμένοι και προπηλακισμένοι, φυγάδες και θαλασσοπόροι, και ήρθαν εδώ…΄΄, τόνισε με συγκίνηση. Όπως είπε, ΄΄τον Οκτώβριο εκείνου του χρόνου, έφτασαν στην περιοχή κάτι λιγότερο από 2.000 άτομα. Ο πιο μεγάλος όγκος αυτών των προσφύγων εγκαταστάθηκε στον Συνοικισμό ενώ ένα μικρό κομμάτι αυτών των ανθρώπων διέμενε στην περιοχή της Δεξαμενής. Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν κάτοικοι από την ευρύτερη περιοχή του Μαρμαρά αλλά και τα Προικονήσια. Το πρώτο διάστημα ο τοπικός μηχανισμός και η τοπική αυτοδιοίκηση αδυνατούσαν να εξασφαλίσουν την στέγασή τους, να καλύψει τις ανάγκες τους και να τους παρέχει μία στοιχειώδη επιβίωση. Το πρώτο διάστημα, οι άνθρωποι αυτοί κοιμούνταν πάνω σε λινάτσες από σταφίδες, στοιβαγμένοι και σε απελπιστική κατάσταση.
Οι συνθήκες επιβίωσης ήταν πραγματικά πάρα πολύ δύσκολες. Όμως δεν έχασαν ποτέ την πίστη τους και την αισιοδοξία τους. Μέσα σε λίγο μόνο διάστημα άρχισαν να ενσωματώνονται με τους ντόπιους κατοίκους και την εξαθλίωση που έζησαν να μετατρέψουν σε ζωή και δημιουργία. Σε λίγα μόνο χρόνια ήταν αξιότιμα μέλη της τοπικής κοινωνίας του Αιγίου συμβάλλοντας σημαντικά στην πολιτιστική οικονομική και κοινωνική ζωή του τόπου. Οι άνθρωποι αυτοί είχαν βαθιά πίστη προς το Θεό και την ορθοδοξία, μεγάλη κλίση προς τις τέχνες και τα γράμματα, τη μουσική, τον αθλητισμό και την επιστήμη. Ήταν άνθρωποι ευγενείς και με καλούς τρόπους, ενώ είχαν μεγάλες δεξιότητες στις χειρονακτικές τεχνικές. Η Αιγιάλεια άρχισε να στηρίζεται και να βοηθείται αρκετά από αυτούς τους ανθρώπους, σε όλα τα επίπεδα. Όμως δυστυχώς στην αρχή αμφισβητήθηκαν από τον ντόπιο πληθυσμό. Δεν ήταν όλα ρόδινα και όλα δύσκολα… αλλά με τον καιρό, οι διαφορές της νοοτροπίας των δύο κόσμων, εξομαλύνθηκαν΄΄.
΄΄Το καμένο και κουτσουρεμένο “δέντρο” της γενιάς τους, έχει πλέον ανθίσει μέσω της τρίτης και τέταρτης γενιάς ανθρώπων που σήμερα ζουν και εργάζονται στην Αιγιάλεια της σύγχρονης πραγματικότητας. Σήμερα εμείς, τα παιδιά και τα εγγόνια αυτών των ανθρώπων, προσευχόμαστε για την ανάπαυση της ψυχής τους. Τους σκεφτόμαστε και τους αγαπούμε με όλη τη δύναμη της ψυχής μας. Αναγνωρίζουμε το μεγαλείο του αγώνα τους και τις θυσίες που έκαναν για να μεγαλώσουν και να μας μορφώσουν. Ελπίζω ο Θεός να έχει την ψυχή τους υπό τη σκέπη Του. Ας είναι ελαφρύ το χώμα που τους σκεπάζει, ας ζήσουν στις μνήμες μας αιώνια΄΄, κατέληξε ο κ. Καφούσιας.
Με την πίστη και την αγάπη στον Χριστό
Χαιρετισμό απηύθυνε ο π. Αγαθόνικος Τσάκαλος, μεταφέροντας τις ευχές του Μητροπολίτου κ. Ιερωνύμου, δηλώνοντας τη συγκίνησή του, καθότι κι ο ίδιος απόγονος προσφυγικής οικογένειας, αλλά και απόφοιτος του 5ου Δημοτικού Σχολείου. ΄΄Το σχολείο αυτό, είναι σχολείο προσφυγόπαιδων που με πολύ κόπο και μόχθο χτίστηκε εκείνη την εποχή από προσφορές των προσφύγων και των οικογενειών που ήρθαν από τη Μικρά Ασία, αλλά και με πολύ προσωπική εργασία από μεριάς τους. Χαίρομαι ιδιαίτερα γιατί είμαι ο πνευματικός πατέρας αυτής της συνοικίας, αυτής της ενορίας, επί 26 χρόνια περίπου. Χαίρομαι επίσης που μπορώ να αναδείξω το προσφυγικό στοιχείο, μέσα από την πίστη και την αγάπη στον Χριστό και την εκκλησία, την αγάπη των ανθρώπων εκείνων που έφτασαν από τα παράλια της Μικράς Ασίας πριν από 103 χρόνια εδώ. Κάποιοι από αυτούς μετέφεραν εικόνες, ιερά και όσια, κειμήλια της πίστεως μας και τα έφεραν μαζί τους, εδώ στο συνοικισμό. Εμείς οι απογόνοι αυτών των ανθρώπων με πίστη και πραγματική αγάπη, δημιουργήσαμε στην μνήμη τους το εκκλησιαστικό κειμηλιακό αρχείο του ναού μας που τώρα πια είναι επισκέψιμο για όλους΄΄, είπε μεταξύ άλλων επαινώντας τους μαθητές αλλά και τους δασκάλους του σχολείου για την ξεχωριστή εκδήλωση.
Τα παιδιά, οι πρωταγωνιστές
Σαν να γνωρίζουν τα γεγονότα, έχοντας μελετήσει καλά την ιστορία, οι μαθητές της Στ΄ τάξης απέδωσαν το θεατρικό «Στα μονοπάτια της προσφυγιάς», η χορωδία ερμήνευσε τραγούδια της Μικράς Ασίας, ενώ η πρόεδρος του Συλλόγου «Προποντίς» Πόπη Μανεσιώτη (απόγονος Μικρασιατών προσφύγων) προχώρησε σε διάλογο με τους μαθητές για την καταστροφή της Σμύρνης το 1922 με βάση την αφήγηση και τα βιώματά της, ενώ οι φωτογραφίες προσφύγων πλαισίωσαν το φόντο, όσο δεν προβάλλονταν εικόνες νοσταλγίας και θλίψης.
Παρότι δεν είναι απόγονος προσφύγων, ο συνθέτης και φιλόλογος Σάκης Παπαδημητρίου θυμήθηκε τη δική του ταύτιση με αυτό το σχολείο, αποδίδοντας τα τραγούδια που συνδέουν το παρελθόν με το παρόν, με τη διαπίστωση ότι όλοι στην αίθουσα τα τραγουδούσαν. Μαζί με τη χορωδία του σχολείου ή και μόνη της απέδωσε τα τραγούδια η Αργυρή Χριστοδουλοπούλου κι ήταν σαν να πλημμυρίζουν την ατμόσφαιρα πραγματικά λουλούδια, «Μενεξέδες και ζουμπούλια», με τη γνώση και τον πολιτισμό να ανθίζουν μέσα στις αίθουσες του σχολείου.
Τέλος, στο προαύλιο του σχολείου, όλοι οι μαθητές σχημάτισαν έναν τεράστιο κύκλο εντός του οποίου, μέλη του Συλλόγου «Προποντίς» χόρεψαν μικρασιάτικα τραγούδια…
