ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ… ΖΩΗΣ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΝΤΑΞΙΟΥΧΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΕΛΕΝΗ Χ. ΚΑΒΟΥΝΗ – ΠΑΡΑΚΑΤΑΘΗΚΗ ΓΙΑ ΤΟ ΑΙΓΙΟ ΚΑΙ ΤΙΣ ΕΠΟΜΕΝΕΣ ΓΕΝΙΕΣ
Δύο δάκρυα θα κυλήσουν στα μάτια του απόγονου Μικρασιάτη πρόσφυγα όταν θα πάρει στα χέρια του το βιβλίο «ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΕΣ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΣΤΟ ΑΙΓΙΟ, καταστροφή- ξεριζωμός- αναγέννηση», της Ελένης Χ. Καβούνη. Το ένα θα είναι για κάθε απώλεια. Για τις χαμένες πατρίδες και για τους ξεριζωμένους παππούδες που δεν είναι πια ανάμεσά μας, τους ήρωες των παιδικών μας χρόνων που κουβαλούσαν τη μαγεία της Μικρασίας και τη στόφα της δημιουργίας. Το άλλο δάκρυ θα κυλήσει από χαρά, γιατί επιτέλους το Αίγιο έχει συγκεντρωμένη, καταγεγραμμένη και εμπεριστατωμένη σε ένα βιβλίο, όλη την ιστορία των προσφύγων της περιοχής, «Βίβλο» ή παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές…
Πρόκειται για ένα πολυτελές λεύκωμα 270 σελίδων, αντάξιο της βιωματικής καταγραφής αλλά και έρευνας ζωής της ακούραστης συνταξιούχου εκπαιδευτικού Ελένης Χρυσ. Καβούνη, της «πρέσβειρας της Προποντίδας», όπως πολύ εύστοχα την χαρακτηρίζει η φιλόλογος, ιστορικός Βάνα Μπεντεβή. Την έκδοση επιμελήθηκαν άριστα οι εκδόσεις ΗΔΥΦΩΝΟ, με μία αξιοζήλευτη αισθητική προσέγγιση που κερδίζει από το πρώτο λεπτό τον αναγνώστη. Πολύ περισσότερο δε, όταν… επιβιβαστεί στη σαντάλα (κωπήλατο σκάφος που χρησιμοποιούσαν ως αλιευτικό οι Έλληνες μου Μαρμαρά) του εξωφύλλου και ταξιδέψει στις σελίδες του βιβλίου.
Ο αναγνώστης μεταφέρεται στη δεύτερη και τρίτη δεκαετία του 20ού αιώνα που έμελλε να αλλάξει τις ζωές, τον ρου της ιστορίας αλλά και το «φτωχό» Αίγιο εκείνης της εποχής. Δεκάδες φωτογραφίες – ντοκουμέντα, οικογενειακά κειμήλια από κάθε σπίτι του Συνοικισμού Νικολάου Πλαστήρα, φανερώνουν την κιμπαροσύνη και την αξιοσύνη αυτών των ανθρώπων, που έφυγαν διωγμένοι και με τεράστιες απώλειες ανθρώπων και υλικών αγαθών από τον τόπο τους και δημιούργησαν τόσα κι ακόμη περισσότερα στη νέα τους πατρίδα.
Τα χωριά απ’ όπου κατάγονταν οι πρόσφυγες του Αιγίου, ο πρώτος ξεριζωμός του 1015 ηχούν στ’ αυτιά του αναγνώστη, σαν ένα διήγημα από τα παλιά, ξυπνώντας παιδικές μνήμες από τα γεγονότα στην Τουρκιά. Οι στίχοι των ποιημάτων, οι αυτούσιες μαρτυρίες, γράφουν ιστορία μέσα από αυτό το εγχειρίδιο, πολύτιμο φυλαχτό για κάθε βιβλιοθήκη όχι μόνο του Αιγίου μα και κάθε τόπου που αποτέλεσε έδαφος για να φυτρώσει ένα νέο λουλούδι, εκεί στα 1922.
Το κεφάλαιο 1922: Ο μεγάλος ξεριζωμός, είναι αφιερωμένο από τη συγγραφέα σε όλες τις γιαγιάδες που η αγκαλιά τους δέχθηκε τα τρομαγμένα και ορφανά εγγονάκια τους. Η περιγραφή της καταστροφής δεν είναι βγαλμένη από εγκυκλοπαίδεια, ιστορικά βιβλία ή το google. Είναι ο πόνος και το συναίσθημα του παιδιού που μεγάλωσε σε προσφυγική οικογένεια, που αρχικά νόμισε πως υστερεί έναντι των γηγενών του Αιγίου, στη συνέχεια βέβαια αντιλήφθηκε πόσο και γιατί υπερτερεί… Στο βιβλίο καταγράφεται η ακριβής προέλευση των προσφύγων του Αιγίου και από τους δύο Συνοικισμούς.
Ειδική αναφορά και όχι αδίκως, γίνεται στο τι έφεραν στο Αίγιο οι Έλληνες Μικρασιάτες της Προικοννήσου. Εικόνες, κειμήλια, κεντήματα, έγγραφα, προικοσύμφωνα, τεκμήρια της κοινωνικής ζωής, της καθημερινότητας και της ποιότητας των ανθρώπων εκείνων. Εκεί και το νέο ξεκίνημα στον… τόπο της ελπίδας. Η μόνιμη στέγαση, οι πρώτες εργασιακές δραστηριότητες, οι τεχνίτες, οι άνθρωποι των γραμμάτων, οι έμποροι. Και οι πρώτες διασκεδάσεις, ο αθλητισμός, η εκκλησία, η μουσική, το σχολείο και βέβαια η ενσωμάτωση.
Μ. Παναγιωτακοπούλου: «Τιμή για τις εκδόσεις μας»
Η υπεύθυνη των εκδόσεων ΗΔΥΦΩΝΟ Μαρία Παναγιωτακοπούλου, επισημαίνει: «Είναι μεγάλη τιμή για τις εκδόσεις μας η κυκλοφορία του νέου μας βιβλίου. Πρόκειται για ένα πολυτελές λεύκωμα 270 σελίδων για τους πρόσφυγες του Αιγίου, έργο ζωής της κ. Ελένης Καβούνη, με καταγωγή από το Πασαλιμάνι της Προποντίδας, που αφιέρωσε τη ζωή της στη συλλογή υλικού που αφορούσε στην ιστορία των προσφύγων.
Μέσα από πλούσιο φωτογραφικό υλικό, μαρτυρίες και έγγραφα παρουσιάζεται και καταγράφεται η ζωή των προσφύγων του Αιγίου που έφτασαν κυνηγημένοι από τα Προκοννήσια ή Προικοννήσια (Αφησιά ή Οφιούσα, Κούταλη, Μαρμαράς ή Προικόννησος, Αλώνη ή Πασαλιμάνι αλλά και από άλλες περιφέρειες όπως Αρτάκη, Αδραμίτιο, Αλάτσατα, Ρόδα, Βουρλά, Σμύρνη, Αϊβαλί, Άδανα, Προύσσα, Νικομήδεια, Σαμψούντα, Τραπεζούντα. Οι περισσότεροι, όμως, ήταν από τα τέσσερα χωριά της επαρχίας Προικοννήσου, το Πασαλιμάνι, το Βόρι, την Αλώνη και τα Σκουπιά. Πρόκειται για ένα βιβλίο παρακαταθήκη για την ιστορία του Αιγίου!».
Τα πρώτα ερεθίσματα και ο σκοπός ζωής…
Πώς όμως ξεκίνησε η συλλογή υλικού από τη συγγραφέα για να φτάσει να μεταλαμπαδεύεται στις επόμενες γενιές μέσα από το βιβλίο; Η ίδια επισημαίνει: «Όταν πήγα στο Γυμνάσιο, σε ηλικία δώδεκα χρόνων, η γιαγιά και η αδελφή του παππού, μου χάρισαν τα προικοσύμφωνά τους. Όπως μου εξήγησαν, ήταν έγγραφα της περιοχής τους που δήλωναν οι γονείς των μελλονύμφων, τι δίνουν στα παιδιά τους, ώστε μαζί με τις ευχές τους, να ζήσουν μια καλύτερη ζωή. Τα δύο αυτά έγγραφα τα φύλαξα σ’ ένα συρταράκι που μου διέθεσαν γιατί τα θεώρησα κειμήλια. Αργότερα, μου χάρισαν μία φωτογραφία με το Σχολείο που πήγαιναν τα παιδιά τους, στο Πασαλιμάνι. Έτσι, πολύ νωρίς γεννήθηκε μέσα μου η ιδέα της συλλογής. Κατ’ αρχάς, κατέφυγα σε συγγενείς κι άρχισα να συλλέγω φωτογραφίες προσφύγων. Όταν τελείωσα τις σπουδές μου, άρχισα να εμπλουτίζω τη συλλογή μου με έγγραφα, μαρτυρίες και συνεντεύξεις».
Και ο σκοπός αυτής της έρευνας ζωής… «Τιμώ έτσι τους Μικρασιάτες πρόσφυγες του 1922, που μεγάλωσα ανάμεσά τους, που τους αγάπησα και με εμπιστεύτηκαν, αλλά και τους γονείς μου, που μου χάρισαν τα απαραίτητα γονίδια και με βοήθησαν, παρά τις δυσκολίες της εποχής, να κάνω καλές πανεπιστημιακές σπουδές, μια καλή σταδιοδρομία στη Μέση Εκπαίδευση και μια πλούσια εξωσχολική δραστηριότητα» σημειώνει η συγγραφέας και προσθέτει: «Σε όλους αυτούς τους ανθρώπους που με αγάπησαν και με εμπιστεύτηκαν, οφείλω πολλά. Γι’ αυτό τους ευχαριστώ και τους αφιερώνω αυτό το βιβλίο, που πραγματώθηκε με «εποπτικά» τις φωτογραφίες και τις μαρτυρίες των προσφύγων. Διότι οι φωτογραφίες, ατομικές ή οικογενειακές, μιλούν από μόνες τους. Λίγη προσοχή χρειάζεται για να διαπιστώσει ο αναγνώστης ότι στα πρόσωπά τους και την έκφρασή τους, δεν υπάρχει ούτε ένα μειδίαμα. Υπάρχει σοβαρότητα, περίσκεψη, μελαγχολία, βαριά ψυχή, αλλά και δύναμη. Οι μαρτυρίες τους είναι λεπτομέρειες μακροσκελείς, δραματικές αλλά κυρίως είναι αυθεντικές», αναφέρει η κ. Καβούνη.
Ποια είναι η Ελένη Καβούνη
Γεννήθηκε στο Αίγιο το 1935 από Μικρασιάτες πρόσφυγες. Αποφοίτησε από τη Φυσικομαθηματική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1959. Διορίστηκε το 1960 στο Γυμνάσιο Αμαλιάδας, αργότερα μετατέθηκε στο 1ο Γυμνάσιο Θηλέων Πατρών, φοίτησε στο Διδασκαλείο Μέσης Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Εκεί, εκτός από τα θεωρητικά Μαθήματα (Μαθηματικά, Φυσική, Χημεία, Βιολογία, Ψυχολογία κ.λπ.) παρακολούθησε και μαθήματα διδασκαλίας στο Πειραματικό Γυμνάσιο του Πανεπιστημίου Αθηνών και στο Πειραματικό Βαρβάκειο Γυμνάσιο. Μετά τη μετεκπαίδευση, τοποθετήθηκε στο Γυμνάσιο Θηλέων Αιγίου, το 1973 μετατέθηκε στο Γυμνάσιο Αρρένων Αιγίου ως Βοηθός Γυμνασιάρχης και το 1976 προήχθη σε Γυμνασιάρχη και τοποθετήθηκε στο Γυμνάσιο Κλειτορίας.
Το 1977 μετατέθηκε στο Γυμνάσιο Διακοπτού και θήτευσε για άλλα τρία χρόνια. Το 1980 μετατέθηκε στο Γυμνάσιο Θηλέων Αιγίου, ενώ το 1981 προήχθη σε Λυκειάρχη και τοποθετήθηκε στο Λύκειο Κλειτορίας. Το 1984 μετατέθηκε με οργανική θέση στο 1ο Λύκειο Ν. Σμύρνης, όπου υπηρέτησε για τα σχολικά έτη 1984-1985 και 1985-1986. Στη μέση της θητείας αποσπάστηκε από την οργανική της θέση στο 5ο Λύκειο Ν. Σμύρνης, το οποίο θα λειτουργούσε για πρώτη φορά. Δεν αρνήθηκε παρότι ήταν άδικο και περίεργο. Στο Λύκειο αυτό υπηρέτησε από το 1986 έως το 1992. Το 1992, καθώς αμφισβητούσε τις αξιολογικές διαδικασίες για την κρίση των διευθυντών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, αρνήθηκε να αξιολογηθεί και επέστρεψε στην οργανική της θέση, στο 1ο Λύκειο Ν. Σμύρνης, ως καθηγήτρια. Συνέχισε να διδάσκει κατά τα σχολικά έτη 1993-1994 και 1994-1995, και στη συνέχεια υπέβαλε αίτηση συνταξιοδότησης.
Οι δραστηριότητές της, μάλλον είναι δύσκολο να χωρέσουν σε λίγες γραμμές… Από τον πρώτο χρόνο διορισμού της συμμετείχε στο Σώμα Ελληνίδων Οδηγών Αμαλιάδος στο Δ.Σ. Στην Πάτρα συμμετείχε στην ίδρυση της «Ένωση Νέων Επιστημόνων». Στο Αίγιο συνέχισε να δραστηριοποιείται στο Σώμα Ελληνίδων Οδηγών ως Τοπική Έφορος. Συμμετείχε στο Δ.Σ. της Ε.Φ.Α. Υπήρξε μέλος του Δ.Σ. της Ι.Λ.Ε.Α. Είναι ιδρυτικό μέλος του Χορευτικού Ομίλου Αιγίου, του Αθλητικού Ομίλου «Αθηνόδωρος», υπηρετεί επί 21 συναπτά έτη τον Φιλανθρωπικό Σύλλογο Κυριών «Ο Καλός Σαμαρείτης», ήταν πρόεδρος του Προσφυγικού Συλλόγου «Αιγιέας» στο Αίγιο, ο οποίος μετονομάστηκε το 2013 σε «Πολιτιστικός Μορφωτικός Σύλλογος Αιγίου ΠΡΟΠΟΝΤΙΣ».
Το βιβλίο βρίσκεται σε όλα τα βιβλιοπωλεία του Αιγίου (Σύγχρονη Σκέψη, Θεμέλιο, Δέσμη, Πολύπτυχο), στο κατάστημα των εκδόσεων ΗΔΥΦΩΝΟ Ι. Μεσσηνέζη 2 και σε όλα τα βιβλιοπωλεία της Ελλάδας κατόπιν παραγγελίας.
