-Του Αλέξιου Μάλλιαρη, Δρ. Ιστορίας και Δρ. Θεολογίας Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών-
Στην καρδιά του εμπορικού κέντρου της πόλεως του Αιγίου, σε πολυσύχνατο και πολύβουο σημείο και εντός μεγάλου κήπου βρίσκεται «κρυμμένος» ο ιερός ναός του Αγίου Παντελεήμονος, παρεκκλήσιο σήμερα της μεγάλης ενορίας των Ταξιαρχών. Συνήθως κλειστός, τον τελευταίο καιρό ευτυχώς ανοικτός συγκεκριμένη ημέρα προς εξυπηρέτηση του μυστηρίου της εξομολογήσεως στους πιστούς.
Ο μικρός αυτός ναός διαθέτει ένα εξαιρετικά σημαντικό στοιχείο για την ιστορία της πόλης: πάνω από την κύρια θύρα εισόδου, στη δυτική πλευρά, η οποία σήμερα καλύπτεται από νεώτερη προσθήκη, σώζεται εντοιχισμένη κτητορική επιγραφή του έτους 1708, η οποία αναφέρει: «Ανηγέρθη ούτος ο θείος και σεβάσμιος ναός εκ βάθρων επ’ ονόματι της παναγίας Τριάδος διά δαπάνης και τόπου του Δημητρίου και Νικολάου Δημάκι των αυταδέλφων εκ πόλεως Αθήνης. ΑΨΗ (=1708) Μαρτίου Α΄».
Τι σημαίνουν αυτά; Ότι ο ναός τούτος ανηγέρθη, κατά την επιγραφή, κατά την περίοδο της βενετικής κυριαρχίας στο Αίγιο, δηλαδή στη Βοστίτσα και συνακόλουθα σε ολόκληρη την Πελοπόννησο (1685-1715). Η σύντομη αυτή περίοδος των 30 χρόνων ανάμεσα στις δύο τουρκοκρατίες (1460-1685 και 1715-1821) υπήρξε εξαιρετικά σημαντική σε πολλαπλά επίπεδα. Δυστυχώς εντός του Αιγίου κανένα κτηριακό αποτύπωμα της περιόδου αυτής δεν σώζεται. Υπάρχει μόνον εντοιχισμένη, δεξιά των εισερχομένων στη δυτική θύρα του ναού των Ταξιαρχών, επιγραφή της περιόδου της βενετοκρατίας, η οποία μνημονεύει ως κτήτορα του ναού τον Νικόλαο Συρικόπουλο, με ημερομηνία 15 Απριλίου 1712. Ο σημερινός βέβαια ναός των Ταξιαρχών ανήκει στα μέσα του 19ου αιώνα, αφού ο μνημονευόμενος στην επιγραφή προφανώς καταστράφηκε, ίσως κατά την Επανάσταση.
Επανερχόμενοι στον ναό του Αγίου Παντελεήμονος, αρχικά όπως προκύπτει της Αγίας Τριάδος, απομένει να ερευνηθεί αν η επιγραφή βρίσκεται στην αρχική της θέση, δηλαδή στο αρχικό κτίριο και να αποκλεισθεί ότι δεν μεταφέρθηκε από κάποιο παλαιότερο, μη υφιστάμενο σήμερα. Ο ναός εσωτερικά έχει μια εντελώς άλλη όψη από αυτή που παρουσιάζει εξωτερικά με τις πολλές άσχετες επεμβάσεις, οι οποίες τον αλλοιώνουν: είναι ένας κατανυκτικός μονόχωρος θολοσκέπαστος ναός με άνοιγμα στρογγυλού φεγγίτη πάνω από την αψίδα του ιερού. Διαθέτει πολλές και αξιόλογες εικόνες των αρχών του 19ου αιώνα, όπως η Παναγία η βρεφοκρατούσα με τον Άγιο Αλέξιο σε στάση δέησης, την Αγία Τριάδα και μια πολύ καλής τέχνης, ίσως και τη παλιότερη εικόνα, της Αγίας Αικατερίνης. Ανηγέρθη από δύο αδέλφια από την Αθήνα τον Δημήτριο και τον Νικόλαο Δημάκη σε τόπο που τους είχε παραχωρήσει η βενετική διοίκηση της Βοστίτσας. Πως βρέθηκαν οι Αθηναίοι στη Βοστίτσα; Το 1688 όλη η πόλη των Αθηνών μετοίκησε στην Πελοπόννησο ακολουθώντας τους Βενετούς, οι οποίοι με τον αρχηγό τους Φραγκίσκο Μοροζίνι χτύπησαν τότε και την Ακρόπολη καταστρέφοντας τον Παρθενώνα και μερικές χιλιάδες αθηναίοι σκορπίστηκαν στην Πελοπόννησο, εκατοντάδες και στην Αχαΐα.
Οι αδελφοί Δημάκη απαντούν εξάλλου στο περίφημο βενετικό κτηματολόγιο της Βοστίτσας, όπως φαίνεται στη σπουδαία έκδοση των Γ. Παναγόπουλου και Κ. Ντόκου, έχοντας λάβει από τη βενετική διοίκηση πρώην τουρκικά ακίνητα στη Βοστίτσα και την περιφέρειά της. Ενδεχομένως ο τόπος, όπου ο ναός, να ανήκε προηγουμένως σε τούρκους, οπότε πέρασε στο βενετικό δημόσιο και παραχωρήθηκε στους εποίκους Αθηναίους. Ο ναός αυτός ενδέχεται να αποτελεί το παλαιότερο σωζόμενο κτίριο, όχι μόνον εκκλησιαστικό, στο Αίγιο αν αποδειχθεί ότι είναι σύγχρονο της επιγραφής, δηλαδή του 1708, καθώς όλοι οι ναοί του Αιγίου είναι του 19ου αιώνα, δηλαδή νεοκλασικοί. Απαιτείται βεβαίως η γνωμάτευση από την αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων Αχαΐας υπό την εξαιρετική επιστήμονα Δρ. Αν. Κουμπούση, η οποία σε συνεργασία με τη Ιερά Μητρόπολη Καλαβρύτων και Αιγιαλείας, υπό την εμπνευσμένη καθοδήγηση του δυναμικού και ακαταπόνητου Μητροπολίτου κ.κ. Ιερωνύμου, μπορούν να προσφέρουν έναν πολύτιμο εκκλησιαστικό, ιστορικό και πολιτισμικό θησαυρό στην πόλη του Αιγίου, τόσο αναγκαίο στα χρόνια ετούτα.
