ΔΟΘΗΚΑΝ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟΥ ΡΑΫΜΟΝΔΟΥ ΑΛΒΑΝΟΥ
Γιατί είναι χρήσιμη η Ιστορία; Τι συνέβη κατά τη δεκαετία του ‘40 και γιατί οι δύο αντίθετες πολιτικές παρατάξεις του Εμφυλίου κλιμάκωσαν την αντιπαράθεσή τους που εξελίχθηκε σε ένοπλη και αιματηρή σύγκρουση; Πώς νοηματοδοτούσαν την τότε πραγματικότητα και πώς αντιλαμβάνονταν τους αντιπάλους τους; Πώς ο Εμφύλιος επηρεάζει σήμερα εμάς και τους άλλους γύρω μας;
Τα παραπάνω είναι λίγα μόνο από τα ερωτήματα που απαντήθηκαν, κατά τη διάρκεια της ομιλίας του διδάσκοντα στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου, Ραϋμόνδου Αλβανού, σε ειδική εκδήλωση που διοργανώθηκε στον χώρο των Παλαιών Σφαγείων, από τον δήμο Αιγιαλείας, την αντιδημαρχία Παιδείας, τον Σύνδεσμο Φιλολόγων περιοχής Αιγιαλείας και Καλαβρύτων και τις εκδόσεις «Επίκεντρο». Θέμα της εκδήλωσης ήταν «Γιατί αξίζει να μαθαίνουμε Ιστορία;
Η δεκαετία του ’40 και ο πόλεμος των ταυτοτήτων». Η ομιλία ήταν βασισμένη στις ξεναγήσεις που έκανε ο κ. Αλβανός στο Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης στον Γράμμο και αποτυπώθηκε στο βιβλίο του «Ο ελληνικό εμφύλιος, Μνήμες σε πόλεμο και σύγχρονες πολιτικές ταυτότητες». Στόχοι του βιβλίου (σύμφωνα με τον συγγραφέα) είναι αφενός να καταγράψει τα βασικά γεγονότα της δεκαετίας του ’40 και του εμφυλίου και αφετέρου να περιγράψει τις μνήμες που υπάρχουν όσον αφορά τον εμφύλιο, που πολλές φορές είναι ανταγωνιστικές και συγκρουόμενες.
Το βιβλίο είναι ένα ταξίδι σε ένα δύσκολο παρελθόν για το οποίο υπάρχουν συγκρουόμενες μνήμες που αντιστοιχούν σε συγκρουόμενες ταυτότητες. Είναι μια προσπάθεια αφήγησης με απλό τρόπο τόσο των βασικών γεγονότων (για τα οποία δεν υπάρχει αμφισβήτηση από καμία πλευρά ότι έγιναν) όσο και των διαφορετικών ερμηνειών τους. Ταυτόχρονα είναι μια πρόσκληση αναστοχασμού, ενδοσκόπησης και κριτικής ανάλυσης των βεβαιοτήτων και των εικόνων που έχουμε τόσο για τον εαυτό μας όσο και για τους άλλους, όπως αναφέρεται και στο οπισθόφυλλο του βιβλίου.
Οι αριθμοί… μιλούν
Ο αντιδήμαρχος Παιδείας Δημήτρης Ελευθεριώτης μίλησε για την εκδήλωση, εκτιμώντας ότι το θέμα της είναι αμφιλεγόμενο ιστορικά. ΄΄Μια μέρα σαν αυτή που τηρείται το έθιμο των καλοπροαίρετων ψεμάτων σήμερα εδώ θα πούμε πολλές αλήθειες. Είναι ένα δύσκολο θέμα αλλά μερικές φορές οι αριθμοί λένε την αλήθεια. Είχαμε 46.000 νεκρούς κατά τη διάρκεια του εμφυλίου, 6.000 κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών και 40.000 από το 1946 ως το 1949. Σε αντιστοίχιση, για να καταλάβουμε το μέγεθος των απωλειών κατά τη διάρκεια του πολέμου και με τους Ιταλούς και με τους Γερμανούς, είχαμε γύρω στους 16.000 νεκρούς. Να συνυπολογίσουμε ότι είχαμε και γύρω στους 70.000 ανθρώπους που οδηγήθηκαν εκτός Ελλάδος για τους γνωστούς λόγους και τους τραυματίες. Θεωρώ ότι η γνώση για το παρελθόν είναι αναγκαία προϋπόθεση για την συλλογική ταυτότητα΄΄, τόνισε μεταξύ άλλων.
Να σταματήσει η διχόνοια η δολερή…
Στον χαιρετισμό του ο δήμαρχος Αιγιαλείας Δημήτρης Καλογερόπουλος ανέφερε πως ΄΄οι Έλληνες έχουν το χαρακτηριστικό να τσακώνονται από τον εμφύλιο έως και σήμερα σε μερικές περιπτώσεις”, τονίζοντας πως ΄΄πρέπει να σταματήσει επιτέλους αυτή η δολερή διχόνοια που έλεγε και ο Σολωμός. Δυστυχώς, αυτή η διχόνοια είναι και το εθνικό μας χαρακτηριστικό που εδράζεται εκ του ατομικού εγωισμού και της μωροφιλοδοξίας πολλές φορές. Ενδεχομένως αν διαβάσει κανείς αυτό το βιβλίο να ανασκευάσει κάποιες απόψεις περί του «εγώ» και να φτάσουμε στη συναδέλφωση και την αλληλεγγύη΄΄.
Μία διαφορετική προσέγγιση
Ο πρόεδρος του Συνδέσμου Φιλολόγων περιοχής Αιγιάλειας και Καλαβρύτων Γιώργος Γεωργόπουλος εξέφρασε ευχαριστίες προς τον Δήμο Αιγιαλείας και την αντιδημαρχία Παιδείας, ενώ μίλησε για την γνωριμία του με τον Ραϋμόνδο Αλβανό όταν μέρος του πρόλογο του βιβλίου του αποτέλεσε αντικείμενο εξέτασης στις πανελλαδικές. Είπε ότι το βιβλίο του τον εξέπληξε γιατί προσέγγισε την ιστορία με έναν διαφορετικό τρόπο και ότι δεν προσπάθησε να βρει αλήθειες αλλά πώς μέσα από την ιστορία συγκροτούμε σήμερα αυτό το παρόν και το πώς εμείς σήμερα κοιτάζοντας προς τα πίσω, συγκροτούμε την πολιτική μας ταυτότητα.
Η προσέγγιση και η συζήτηση που επακολούθησαν επί της ακανθώδους και οδυνηρής ιστορίας του ελληνικού Εμφυλίου πολέμου που εδώ και δεκαετίες έχει αφήσει πληγές στην ελληνική κοινωνία, παρουσίασαν μεγάλο ενδιαφέρον.
«Η ύπαρξη των στερεοτύπων επιβεβαιώνει πόσο σημαντική είναι ακόμη η επιρροή του εμφυλίου πολέμου στις ζωές μας»
Ο συγγραφέας τόνισε πως ενδεχομένως κάποιοι διαφωνούν με τα όσα αναφέρει και επισήμανε πως το να διηγηθεί κάνεις την ιστορία της δεκαετίας του ‘40 είναι ένα δύσκολο καθήκον, καθώς ο εμφύλιος πόλεμος είναι ένα ιδιαίτερα αμφιλεγόμενο ιστορικό ζήτημα. Πολλές φορές κατά τη διάρκεια των ξεναγήσεών του στο Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης, ο συγγραφέας αντιλαμβανόταν από τα πρόσωπα των επισκεπτών ή από σύντομα σχόλιά τους ότι διαφωνούσαν με σημεία της αφήγησής του. Κάποιες φορές βρέθηκαν να την παρατίθενται και μεταξύ τους με τον συγγραφέα να σημειώνει πως οι διαφωνίες είναι αναμενόμενες. ΄΄Ο καθένας από εμάς έχει γεννηθεί σε ένα συγκεκριμένο οικογενειακό περιβάλλον και κάθε οικογένεια έχει τα δικά της βιώματα. Αν από μικρό παιδί ακούς για τα εγκλήματα των ανταρτών που πήραν την αγελάδα της οικογένειας ή επιστράτευσαν βίαια τη θεία σου που τελικά σκοτώθηκε, ή αν από την άλλη μεριά ακούς για το ξύλο που έριξαν οι χωροφύλακες τον παππού σου ή την φυλάκιση από άδικο κάρφωμα του μπάρμπα σου, τότε είναι αναμενόμενο να μεγαλώνεις δημιουργώντας μια συγκεκριμένη αντίληψη για το παρελθόν. Οι περισσότερες οικογένειες στην Ελλάδα είχαν κάποιο θύμα στον εμφύλιο και το αίμα διαμορφώνει πολύ ισχυρές ταυτότητες. Αυτό συνέβη και με τον εμφύλιο πόλεμο. Δημιούργησε πολύ ισχυρές πολιτικές και κοινωνικές ταυτότητες΄΄, επισημαίνει ο κ. Αλβανός, τονίζοντας ότι η ύπαρξη αυτών των στερεοτύπων επιβεβαιώνει πόσο σημαντική είναι ακόμη η επιρροή του εμφυλίου πολέμου στις ζωές μας σήμερα και πόσο μεγάλο είναι το βάρος του πρόσφατου παρελθόντος στο παρόν. Παρατήρησε ακόμη πως είναι πολλοί είναι αυτοί που λένε «άστο καλύτερα, ας μην τα σκαλίζουμε, ας μην μιλάμε για τον εμφύλιο για να μπορέσουμε να πάμε μπροστά».
Όπως είπε, αυτή είναι η άποψή της λήθης που κυριαρχούσε για πολλές δεκαετίες και ως ένα βαθμό κυριαρχεί ακόμη. Εξέφρασε την διαφωνία του με την άποψη της λήθης τονίζοντας ότι ΄΄εμφύλιος είναι ένα συλλογικό τραύμα, δηλαδή μια μνήμη με συγκεκριμένες σημασίες που επηρεάζει τα συναισθήματά μας προκαλώντας θυμό ή και ψυχικό πόνο. Οι ψυχολόγοι λένε ότι ένα τραύμα δεν φτάνει να το κουκουλώσεις για να το θεραπεύσεις. Υπάρχει μόνο ένας τρόπος για να θεραπευτεί το τραύμα τόσο το συλλογικό όσο και το ατομικό. Να το συζητήσεις, να προσπαθήσεις να αποστασιοποιηθείς όσο μπορείς από αυτό και να το αφηγηθείς και να προσπαθήσεις να το κατανοήσεις΄΄.
