background img
banner
banner

Η Πολιτιστική Κληρονομιά της Αιγιάλειας: 33. Προσωπογραφία της αρχαίας Αιγιάλειας, μέρος Ι

Δημοσιεύτηκε στις 21/06/2020
από

-Από την Ντόρα Κατσωνοπούλου, Αρχαιολόγο*-

Στα τρία προηγούμενα άρθρα μου (ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ & ΕΔΩ & ΕΔΩ), παρουσίασα τις αποικίες που ίδρυσαν στον αρχαίο κόσμο η Ελίκη, οι Ρύπες και το Αίγιον. Σήμερα θα σας μεταφέρω σε έναν άλλο τομέα μελέτης της αρχαιότητας, την προσωπογραφία. Θα μιλήσουμε δηλαδή για επώνυμους αλλά και απλούς πολίτες της αρχαίας Αιγιάλειας που μας είναι γνωστοί από τους αρχαίους συγγραφείς και την επιγραφική μαρτυρία.

1. Οικιστές: Οις/ Ίς, Μύσκελλος και Τύφων

Θα ξεκινήσουμε την παρουσίαση με τους οικιστές, δηλαδή τους επιφανείς αρχηγούς-ιδρυτές που είχαν την ευθύνη ίδρυσης της αποικίας μιας πόλης στον νέο τόπο εγκατάστασης, αλλά και τον σημαντικό ρόλο οργάνωσης της αποικίας μετά την άφιξη και εγκατάσταση των αποίκων. Ο οικιστής ήταν συνήθως πρόσωπο αριστοκρατικού γένους της μητρόπολης, από την οποία και επιλεγόταν για να οδηγήσει την αποστολή των πολιτών της στην αποικία. Ο ίδιος ο οικιστής έπαιρνε τον χρησμό από τον θεό Απόλλωνα στο μαντείο των Δελφών (εικόνα 1, κεντρική φωτό), το οποίο συμβουλευόταν η μητρόπολη πριν επιχειρήσει την ίδρυση μιας αποικίας, τόσο ως προς τον τόπο όσο και ως προς τον χρόνο, την κατάλληλη δηλαδή εποχή για το εγχείρημα.

Εικόνα 2

Η αναχώρηση των αποίκων, με τα πλοία που προμήθευε η μητρόπολη για το ταξίδι προς τον νέο τόπο εγκατάστασης, γινόταν μετά από επίσημη τελετή, κατά την οποία ο οικιστής έπαιρνε από τον βωμό της μητέρας πόλης το ιερό πυρ για να το μεταφέρει στην αποικία. Η φύλαξη της ιερής φλόγας στην νέα κοινή εστία συμβόλιζε τους άρρηκτους δεσμούς της αποικίας με την μητρόπολη.

Από τις αρχαίες πηγές, μας είναι γνωστά τα ονόματα τριών οικιστών από την Αιγιάλεια που υπήρξαν ιδρυτές των αχαϊκών πόλεων στην Μεγάλη Ελλάδα. Ο Οις/Ις από την Ελίκη – ιδρυτής της Συβάρεως, ο Μύσκελλος από τις Ρύπες – ιδρυτής του Κρότωνα, και ο Τύφων από το Αίγιον – ιδρυτής της Καυλωνίας. Δεν γνωρίζουμε δυστυχώς περισσότερα για τους οικιστές, εκτός από τα ονόματα που διασώζουν οι αρχαίες πηγές. Από τους τρεις Αιγιαλείς οικιστές, μπορούμε ίσως καλύτερα να σκιαγραφήσουμε την προσωπικότητα του Μύσκελλου από τις Ρύπες, για την ιστορία του οποίου οι πηγές δίνουν περισσότερες πληροφορίες. Ο Μύσκελλος, έχοντας λάβει χρησμό από τον θεό Απόλλωνα για την ίδρυση του Κρότωνα στην νότια Ιταλία, άλλαξε γνώμη όταν πήγε εκεί και είδε την Σύβαρι που είχε ήδη κτιστεί από την Ελίκη. Τόσο πολύ εντυπωσιάστηκε από την ομορφιά της περιοχής ώστε θέλησε να ιδρύσει εκεί την νέα αποικία. Επέστρεψε λοιπόν στους Δελφούς για να ρωτήσει τον θεό και η Πυθία του απάντησε «Μύσκελλε βραχύνωτε (καμπούρη), αναζητώντας άλλα από αυτά που ο θεός σε διέταξε, την δυστυχία σου γυρεύεις. Να είσαι ευχαριστημένος με το δώρο που σου έδωσε ο θεός». Υπακούοντας εν τέλει στον θεό, ίδρυσε τον Κρότωνα στην νότια Ιταλία, σε θέση νοτιότερα από την Σύβαρι, προς την ίδια πλευρά του Ιονίου πελάγους. Για τις αποικίες και την ίδρυσή τους, ΑΡΘΡΑ 31-32-33

Εικόνα 3

Κηφεύς και Κερύνεια (Κυρήνεια) της Κύπρου

Ίσως έχει σημασία εδώ να αναφέρουμε και το όνομα ενός άλλου αχαιού, ονόματι Κηφέα από την Ώλενο της δυτικής Αχαΐας, που αναφέρεται ως αρχηγός στρατού Βουραίων που έφθασε και εγκαταστάθηκε στην Κύπρο. Ο Κηφεύς αναφέρεται μαζί με τον Πράξανδρο από την Θεράπνη της Λακωνίας, ως οι δύο αρχηγοί που οδήγησαν έλληνες αποίκους στην Κύπρο τον 11ο αιώνα π.Χ. Εφόσον κατά τον γεωγράφο Στράβωνα, ο Πράξανδρος ίδρυσε στο νησί της Κύπρου την Λάπηθο, ο Κηφεύς θεωρείται ότι ίδρυσε την Κερύνεια (Κυρήνεια). Και επειδή στην Κύπρο δεν μαρτυρείται πόλη με το όνομα Βούρα, αλλά Κυρήνεια, αυτή ταυτίστηκε με την Κερύνεια της Αιγιάλειας, γειτονική πόλη της Βούρας από την οποία προήλθε η ομάδα που οδήγησε ο Κηφεύς στην Κύπρο. Παρότι, η ίδρυση αποικίας στο νησί από αρχαία πόλη της Αιγιάλειας, παραμένει ανεπιβεβαίωτη αρχαιολογικά, η μυθολογική παράδοση φαίνεται να την υποστηρίζει. Σε πρόσφατο ακαδημαϊκό ταξίδι μου στην Κύπρο, επισκέφθηκα μεταξύ άλλων και την Κυρήνεια στα κατεχόμενα. Το τοπίο από την ορεινή μέχρι την παραθαλάσσια ζώνη (εικόνες 2, 3) και το λιμάνι (εικόνα 4), εμφανίζει γεωγραφικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά που παρουσιάζουν εντυπωσιακή ομοιότητα με την περιοχή της αρχαίας Κερύνειας στην Μαμουσιά και την οπτική επαφή της με την παραλιακή πεδιάδα της Ελίκης και την θάλασσα (εικόνα 5). Παρόμοια ομοιότητα τοπίου με την Ελίκη παρουσιάζει και ο χώρος της Συβάρεως στην Ιταλία, όπως επίσης διαπίστωσα σε επίσκεψή μου εκεί πριν χρόνια (εικόνα 6).

Εικόνα 4

2. Στρατηγοί της Αχαϊκής Συμπολιτείας: Μάργος, Ξέναρχος και Άρχων

Η δεύτερη κατηγορία επιφανών Αιγιαλέων αφορά στους πολιτικούς άνδρες που διαδραμάτισαν πρωταγωνιστικό ρόλο στην Αχαϊκή Συμπολιτεία, την ιστορία της οποίας αφηγείται ο ιστορικός Πολύβιος, γιος του στρατηγού Λυκόρτα, από την Μεγαλόπολη της Αρκαδίας (2ος αιώνας π.Χ.). Το έργο του, με τον τίτλο Ιστορίαι που σώζεται σε μεγάλο βαθμό, καλύπτει την περίοδο 220-146 π.Χ. και αποτελεί σημαντική πηγή για την ιστορία της Αχαϊκής Συμπολιτείας, καθώς ο Πολύβιος (εικόνα 7) γενικά θεωρείται ως διάδοχος του μεγάλου ιστορικού Θουκυδίδη, για την αντικειμενικότητα του έργου του και την κριτική του σκέψη. Ο ρόλος του Πολύβιου, που εκλέχθηκε και ίππαρχος της Συμπολιτείας το 169 π.Χ., υπήρξε αποφασιστικός για την Ελλάδα μετά το 146 π.Χ. και την καταστροφή της Κορίνθου από τους Ρωμαίους, καθώς με τις παρεμβάσεις του πέτυχε πολλά υπέρ των συμπατριωτών του από τους κατακτητές Ρωμαίους.

Εικόνα 5

Όταν στην διοίκηση της Συμπολιτείας (εικόνα 8, νόμισμα του Κοινού των Αχαιών), άλλαξε το αρχικό σύστημα της εκτελεστικής εξουσίας από τους δύο στρατηγούς και τον έναν γραμματέα, σε έναν στρατηγό που πλαισιωνόταν από το συμβούλιο των δέκα «δημιουργών», δηλαδή των αντιπροσώπων των δέκα αρχικών πόλεων της ομοσπονδίας, την θέση του πρώτου στρατηγού της Συμπολιτείας κατέλαβε ο Μάργος από την Κερύνεια το 256 ή 255 π.Χ. Η Κερύνεια συμπεριλαμβάνεται στις πρώτες δέκα πόλεις της Συμπολιτείας, καθώς εισήλθε στην ομοσπονδία αμέσως μετά το Αίγιον και την Βούρα το 275 π.Χ., όταν οι μεν Αιγιείς απομάκρυναν την μακεδονική φρουρά, οι δε Βουραίοι εφόνευσαν τον τύραννο που ηγεμόνευε στην πόλη.

Εικόνα 6

Εικόνα 7

Ο τύραννος της Κερύνειας, ονόματι Ισέας, μόλις είδε τι συνέβη στο Αίγιον και στην Βούρα με την δολοφονία του τυράννου της από τον Μάργο και τους Αχαιούς, και επειδή αισθάνθηκε τον επικείμενο για τον ίδιο κίνδυνο, προσέθεσε πρόθυμα την πόλη στην ομοσπονδία έχοντας εξασφαλίσει την προσωπική του ασφάλεια από τους Αχαιούς.

Λίγα χρόνια μετά το 275 π.Χ., ακολούθησε το παράδειγμα του Αιγίου, της Κερύνειας και της Βούρας και η πόλη της Αιγείρας, με την είσοδό της στην ομοσπονδία. Από τον ρωμαίο ιστορικό Τίτο Λίβιο, μαθαίνουμε πως ο Ξέναρχος από την Αιγείρα ήταν στρατηγός της Συμπολιτείας το 175-174 π.Χ. Την θητεία του Ξέναρχου στο αξίωμα του στρατηγού ακολούθησε η θητεία ενός ακόμη Αιγειράτη, του Άρχωνα, από το 172-169 π.Χ. Ο Μάργος από την Κερύνεια, πρώτος στρατηγός, και κατόπιν οι δύο Αιγειράτες εκλέχθηκαν στην κορυφαία αυτή θέση της Συμπολιτείας των Αχαιών, την οποία λάμπρυναν με την δράση τους δύο από τους σπουδαιότερους πολιτικούς της ομοσπονδίας.

Ο Άρατος ο Σικυώνιος που εκλέχθηκε στρατηγός για πρώτη φορά, μετά τον Μάργο της Κερύνειας, το 245 π.Χ. και στην συνέχεια πολλές φορές μέχρι το 213 π.Χ., και ο Φιλοποίμην ο Μεγαλοπολίτης που εκλέχθηκε αρχικά στρατηγός το 209 π.Χ. και επανεκλέχθηκε τρεις ακόμη φορές μέχρι το 183 π.Χ.
Για την προσωπικότητα των δύο αυτών ανδρών, των οποίων τα ονόματα φέρουν αντίστοιχες οδοί στο Αίγιον, θα μιλήσουμε στο επόμενο άρθρο.

Εικόνα 8

• Η Ντόρα Κατσωνοπούλου είναι Καθηγήτρια Αρχαιολογίας Δρ του Πανεπιστημίου Cornell των ΗΠΑ, Πρόεδρος της ΕΦΑΕΛ, Διευθύντρια του Ερευνητικού Προγράμματος Αρχαίας Ελίκης και Πρόεδρος του Ινστιτούτου Αρχαιολογίας Πάρου & Κυκλάδων

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ:


Διαβάστε περισσότερα:
·
Κατηγορίες Άρθρου
ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Σχετικα αρθρα


Τα σχόλια είναι κλειστά.

protionline.gr